|
Arkadiusz Kołoś
Rivalry or collaboration? The implementation of first and second generation electromobility in urban public transport – a theoretical approach. Rywalizacja czy współdziałanie? Wdrażanie elektromobilności pierwszej i drugiej w miejskim transporcie publicznym – ujęcie teoretyczne Urban Development Issues, vol. 76, 21 – 36, https://doi.org/10.51733/udi.2025.76.02
Keywords: electromobility, urban transport, electric bus, tram, trolleybus, geographical space
Słowa kluczowe: elektromobilność, transport miejski, autobus elektryczny, tramwaj, trolejbus, przestrzeń geograficzna |
ABSTRACT
The electrification of urban public transport is an interesting problem for cities. Finding the right solution for a city is complicated because it should take into account both the characteristics of the means of transport (first or second generation electromobility) and a complex mosaic of local and urban factors. The main aim of this paper is to conceptualise electromobility in the context of a spatial urban transport system.
The concept of sustainable mobility explicitly emphasises the role of public transport and electromobility in a city. The role of public transport in densely populated urbanised areas is crucial and is not limited to meeting mobility needs (a mobility paradigm), but is also an important element in the functioning of a city in a social, human, natural and economic context (a sustainability paradigm). The article highlights the somewhat neglected spatial aspect both in terms of spatial diversity but also a spatial scale.
The article identifies various factors that should be taken into account when choosing electromobility. One significant factor should be spatial considerations, including the importance of transport lines. The article proposes assumptions for an electromobility model taking spatial aspects into account.
Electromobility should be implemented in different ways, depending on the scale of a city, its internal structure and the volume of transport flows and the existing – but also desired – modal split. The above considerations of the spatial aspects of electromobility implementation are based on studies for Poland, but they are universal..
The electrification of urban public transport is an interesting problem for cities. Finding the right solution for a city is complicated because it should take into account both the characteristics of the means of transport (first or second generation electromobility) and a complex mosaic of local and urban factors. The main aim of this paper is to conceptualise electromobility in the context of a spatial urban transport system.
The concept of sustainable mobility explicitly emphasises the role of public transport and electromobility in a city. The role of public transport in densely populated urbanised areas is crucial and is not limited to meeting mobility needs (a mobility paradigm), but is also an important element in the functioning of a city in a social, human, natural and economic context (a sustainability paradigm). The article highlights the somewhat neglected spatial aspect both in terms of spatial diversity but also a spatial scale.
The article identifies various factors that should be taken into account when choosing electromobility. One significant factor should be spatial considerations, including the importance of transport lines. The article proposes assumptions for an electromobility model taking spatial aspects into account.
Electromobility should be implemented in different ways, depending on the scale of a city, its internal structure and the volume of transport flows and the existing – but also desired – modal split. The above considerations of the spatial aspects of electromobility implementation are based on studies for Poland, but they are universal..
ABSTRAKT
Elektryfikacja miejskiego transportu publicznego jest interesującym problemem stojącym przed miastami. Znalezienie odpowiedniego rozwiązania dla miasta jest skomplikowane, gdyż powinno uwzględniać zarówno charakterystykę środków transportu (pierwszej lub drugiej generacji elektromobilności), jak i złożoną mozaikę czynników lokalnych, miejskich.
Głównym celem artykułu jest konceptualizacja elektromobilności w kontekście systemu transportu miejskiego o charakterze przestrzennym. Koncepcja zrównoważonej mobilności wprost podkreśla rolę transportu publicznego i elektromobilności w mieście. Rola transportu publicznego w gęsto zaludnionych obszarach zurbanizowanych jest kluczowa i nie ogranicza się do zaspokajania potrzeb w zakresie mobilności (paradygmat mobilności), ale jest również ważnym elementem funkcjonowania miasta w kontekście społecznym, ludzkim, przyrodniczym i gospodarczym (paradygmat zrównoważonego rozwoju).
W artykule zwrócono uwagę na nieco zaniedbany aspekt przestrzenny zarówno w kontekście zróżnicowania przestrzennego, jak i skali przestrzennej.
W artykule wskazano także na różnorodne czynniki, które powinny być uwzględnione przy wyborze elektromobilności. Jednym z istotnych czynników powinny być uwarunkowania przestrzenne, w tym znaczenie linii transportowych. W związku z tym zaproponowano założenia do modelu elektromobilności z uwzględnieniem aspektów przestrzennych. Elektromobilność powinna być wdrażana na różne sposoby, w zależności od skali miasta, jego wewnętrznej struktury i wielkości przepływów transportowych oraz istniejącego – ale także pożądanego – podziału modalnego.
Powyższe rozważania dotyczące przestrzennych aspektów wdrażania elektromobilności zostały oparte na badaniach dotyczących Polski, ale mają charakter uniwersalny.
Elektryfikacja miejskiego transportu publicznego jest interesującym problemem stojącym przed miastami. Znalezienie odpowiedniego rozwiązania dla miasta jest skomplikowane, gdyż powinno uwzględniać zarówno charakterystykę środków transportu (pierwszej lub drugiej generacji elektromobilności), jak i złożoną mozaikę czynników lokalnych, miejskich.
Głównym celem artykułu jest konceptualizacja elektromobilności w kontekście systemu transportu miejskiego o charakterze przestrzennym. Koncepcja zrównoważonej mobilności wprost podkreśla rolę transportu publicznego i elektromobilności w mieście. Rola transportu publicznego w gęsto zaludnionych obszarach zurbanizowanych jest kluczowa i nie ogranicza się do zaspokajania potrzeb w zakresie mobilności (paradygmat mobilności), ale jest również ważnym elementem funkcjonowania miasta w kontekście społecznym, ludzkim, przyrodniczym i gospodarczym (paradygmat zrównoważonego rozwoju).
W artykule zwrócono uwagę na nieco zaniedbany aspekt przestrzenny zarówno w kontekście zróżnicowania przestrzennego, jak i skali przestrzennej.
W artykule wskazano także na różnorodne czynniki, które powinny być uwzględnione przy wyborze elektromobilności. Jednym z istotnych czynników powinny być uwarunkowania przestrzenne, w tym znaczenie linii transportowych. W związku z tym zaproponowano założenia do modelu elektromobilności z uwzględnieniem aspektów przestrzennych. Elektromobilność powinna być wdrażana na różne sposoby, w zależności od skali miasta, jego wewnętrznej struktury i wielkości przepływów transportowych oraz istniejącego – ale także pożądanego – podziału modalnego.
Powyższe rozważania dotyczące przestrzennych aspektów wdrażania elektromobilności zostały oparte na badaniach dotyczących Polski, ale mają charakter uniwersalny.
REFERENCES
Akshay K.C., Grace G.H., Gunasekaran K., Samikannu R., 2024, Power consumption prediction for electric vehicle charging stations and forecasting income, Scientific Reports, 14, 6497. https://doi.org/10.1038/s41598-024-56507-2.
Babalik-Sutcliffe E., 2002, Urban rail systems: Analysis of the factors behind success, Transport Reviews, 22 (4), 415 – 447.
https://doi.org/10.1080/01441640210124875.
Banister D., 2008, The sustainable mobility paradigm, Transport Policy, 15 (2), 73 – 80. https://doi.org/10.1016/j.tranpol.2007.10.005.
Banister D., Anderton K., Bonilla D., Givoni M., Schwanen T., 2011, Transportation and the environment, Annual Review of Environment and Resources, 36, 247 – 270. https://doi.org/10.1146/annurev-environ-032310-112100.
Bartłomiejczyk M., Goliszek S., Połom M., 2016, Innowacyjne rozwiązania szansą rozwoju systemów transportu trolejbusowego na przykładzie Gdyni i Lublina, Acta Scientiarum Polonorum. Administratio Locorum, 15 (4), 7 – 25. https://doi.org/10.31648/aspal.649.
Bartłomiejczyk M., Połom M. (eds.), 2011, Determinants of functioning of trolleybus transport in selected cities of the European Union, Wydawnictwo Bernardinum, Pelplin. Available from: https://open.icm.edu.pl [accessed: 15.05.2025].
Bartłomiejczyk M., Połom M., 2019, The road to the development of electromobility in Prague: From electric buses to trolleybuses?, Autobusy – Technika, Eksploatacja, Systemy Transportowe, 24 (6), 22 – 28. https://doi.org/10.24136/atest.2019.119.
Batóg J., Batóg B., Mojsiewicz M., Pluskota P., 2024, Electrification of public urban transport: Funding opportunities, bus fleet, and energy use forecasts for Poland, Energies, 17 (23), 6140. https://doi.org/10.3390/en17236140.
Batty M., 2021, City systems and complexity, [in:] J. Portugali (ed.), Handbook on cities and complexity, Edward Elgar Publishing, 48 – 63.
https://doi.org/10.4337/9781789900125.00010.
Bauman Z., 1998, Globalization: The human consequences, Polity Press, Cambridge. Berger G., Feindt P.H., Holden E., Rubik F., 2014, Sustainable mobility – Challenges for a complex transition, Journal of Environmental Policy & Planning, 16 (3), 303 – 320. https://doi.org/10.1080/1523908X.2014.954077.
Berry B.J.L., 1964, Cities as systems within systems of cities, Papers in Regional Science, 13 (1), 147 – 163.
https://doi.org/10.1111/j.1435-5597.1964.tb01283.x.
Boquet Y., 2017, The renaissance of tramways and urban redevelopment in France, Miscellanea Geographica – Regional Studies on Development, 21 (1),
5 - 8. https://doi.org/10.1515/mgrsd-2017-0005.
Borkowski P., Burnewicz J., Koźlak A., Pawłowska B., Ważna A., 2018, Transport a organizacja przestrzeni w życiu społeczno--gospodarczym, Studia KPZK PAN, 182, 81 – 113. Available from: https://journals.pan.pl [accessed: 15.05.2025].
Borsa M., 2004, Gospodarka i polityka przestrzenna, I: Gospodarka przestrzenna, Wyższa Szkoła Społeczno-Ekonomiczna, Warszawa.
Brundtland G.H. et al., 1987, Report of the World Commission on Environment and Development: Our Common Future. Available from: https://sustainabledevelopment.un.org [accessed: 15.05.2025].
Buehler R., Pucher J., Gerike R., Götschi T., 2017, Reducing car dependence in the heart of Europe: Lessons from Germany, Austria, and Switzerland, Transport Reviews, 37 (1), 4 – 28. https://doi.org/10.1080/01441647.2016.1177799.
Chojnicki Z., 1988, Koncepcja terytorialnego systemu społecznego, Przegląd Geograficzny, 60 (3), 491 – 510.
Domański B., Guzik R., Gwosdz K., Kołoś A., Taczanowski J., 2016, European semi-periphery under environmental pressure: The case of urban public bus transportation and private bus-makers in Poland, International Journal of Automotive Technology and Management, 16 (3), 301 – 318.
https://doi.org/10.1504/IJATM.2016.080786.
Drábik P., Krnáčová P., 2018, Socio-economic barriers and development opportunities of electromobility as key technological innovation in transportation, International Journal of Multidisciplinarity in Business and Science, 4 (5), 91 – 98. Available from: https://hrcak.srce.hr [accessed: 15.05.2025].
Duran D.C., Gogan L.M., Artene A., Duran V., 2015, The components of sustainable development: A possible approach, Procedia Economics and Finance, 26, 806 – 811. https://doi.org/10.1016/S2212-5671(15)00849-7.
Ejdys S., 2014, Optymalizacja miejskiego transportu zbiorowego na przykładzie miasta Olsztyna (Doctoral dissertation, Uniwersytet w Białymstoku). Available from: https://repozytorium.uwb.edu.pl [accessed: 15.05.2025].
European Commission, 2019, The European Green Deal: Communication from the Commission to the European Parliament, the European Council, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions, Brussels (COM/2019/640 final). Available from:
https://eur-lex.europa.eu [accessed: 19.05.2025].
Ewing R., Pendall R., Chen D., 2003, Urban sprawl and transportation. Published at: TRB 2003 Annual Meeting CD-ROM. Available from:
https://www.researchgate.net [accessed: 16.05.2025].
Federal Ministry of Economics and Technology, 2008, Mobility and transport technologies: The third transport research programme of the German Federal Government, Berlin. Available from: https://www.bmwk.de [accessed: 16.05.2015].
Fiedeń Ł., 2024, Strategie mobilności i zachowania społeczne w (nie)dostępnych obszarach pozametropolitalnych, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, Kraków. Available from: https://www.researchgate.net [accessed: 16.05.2025].
Figenbaum E., Assum T., Kolbenstvedt M., 2015, Electromobility in Norway: Experiences and opportunities, Research in Transportation Economics, 50,
29 – 38. https://doi.org/10.1016/j.retrec.2015.06.004.
Frank L.D., Andresen M.A., Schmid T.L., 2004, Obesity relationships with community design, physical activity, and time spent in cars, American Journal of Preventive Medicine, 27 (2), 87 – 96. https://doi.org/10.1016/j.amepre.2004.04.011.
Friedl B., Steininger K.W., 2002, Environmentally sustainable transport: Definition and long-term economic impacts for Austria, Empirica, 29, 163 – 180. https://doi.org/10.1023/A:1015600911243.
Gallo M., Marinelli M., 2020, Sustainable mobility: A review of possible actions and policies, Sustainability, 12 (18), 7499.
https://doi.org/10.3390/su12187499.
Gałka P., Grzelec K., Hebel K., Judge E., Wyszomirski O., 2020, Publiczny transport miejski jako narzędzie polityki zrównoważonej mobilności – na przykładzie Polski, Ekonomia Międzynarodowa, 31, 154 – 184. https://doi.org/10.18778/2082-4440.31.01.
Gandoman F.H., Ahmadi A., van den Bossche P., van Mierlo J., Omar N., Nezhad A.E., Mavalizadeh H., Mayet C., 2019, Status and future perspectives of reliability assessment for electric vehicles, Reliability Engineering & System Safety, 183, 1 – 16. https://doi.org/10.1016/j.ress.2018.11.013.
Gandoman F.H., Ahmed E.M., Ali Z.M., Berecibar M., Zobaa A.F., Abdel Aleem S.H.E., 2021, Reliability evaluation of lithium-ion batteries for e-mobility applications from practical and technical perspectives: A case study, Sustainability, 13 (21), 11688. https://doi.org/10.3390/su132111688.
Gardner G., 2016, The city: A system of systems, [in:] State of the world 2016. Can a city be sustainable?, Island Press, Washington, DC, 27 – 44.
https://doi.org/10.5822/978-1-61091-756-8_3.
Gilbert R., Perl A., 2010, Transport revolutions: Moving people and freight without oil, Routledge, London. https://doi.org/10.4324/9781315781365.
Glebskiy Y., Parra-Campos D., Cano-Santana Z., 2025, We are not the problem, cars are: Effect of different human activities in an urban area on opossums’ health and population size, Urban Ecosystems, 28, 66. https://doi.org/10.1007/s11252-024-01642-x.
Glotz-Richter M., Koch H., 2016, Electrification of public transport in cities (Horizon 2020 ELIPTIC Project), Transportation Research Procedia, 14, 2614 – 2619. https://doi.org/10.1016/j.trpro.2016.05.416.
Grenier A., Page S., 2012, The impact of electrified transport on local grid infrastructure: A comparison between electric cars and light rail, Energy Policy, 49, 355 – 364. https://doi.org/10.1016/j.enpol.2012.06.033.
Grzeszczyk T.A., Pełszyński J., 2020, Towards a conceptualization of a social efficiency notion in management sciences, Ekonomia i Prawo. Economics and Law, 19 (1), 33 – 46. https://doi.org/10.12775/EiP.2020.003.
Guzik R., Kołoś A., Taczanowski J., Fiedeń Ł., Gwosdz K., Hetmańczyk K., Łodziński J., 2021, The second generation electromobility in Polish urban public transport: The factors and mechanisms of spatial development, Energies, 14 (22), 7751. https://doi.org/10.3390/en14227751.
Hass-Klau C., Crampton G.R., Benjari R., 2004, Economic impact of light rail: The results of 15 urban areas in France, Germany, UK and North America, Environmental and Transport Planning, Brighton, UK.
Hass-Klau C., Crampton G.R., Biereth C., Deutsch V., 2003, Bus or light rail: Making the right choice, Environmental and Transport Planning, Brighton, UK.
Heffner K., Gasidło K., Klasik A., Blazy R., Mamedov A., Kuźnik F., Ochojski A., Wrana K., Pięta-Kanurska M., Kubec J., Starzewska-Sikorska A., Trząski L., Gorgoń J., Runge J., Taczanowski J., Parol A., Kołoś A., Bartoszek A., Sitek S., Zborowski A., Gałka J., 2023, Miasta kreujące się. Od kreatywnego myślenia do sprawnego wdrażania, Studia KPZK PAN, 21/213.
Holden E., Banister D., Gössling S., Gilpin G., Linnerud K., 2020, Grand narratives for sustainable mobility: A conceptual review, Energy Research & Social Science, 65, 101454. https://doi.org/10.1016/j.erss.2020.101454.
Holden E., Gilpin G., Banister D., 2019, Sustainable mobility at thirty, Sustainability, 11 (7), 1965. https://doi.org/10.3390/su11071965.
Hołuj A., Lityński P., 2015, Urban sprawl – uwarunkowania oraz propozycja zmian w Polsce, Studia KPZK PAN, 161, 91 – 99. Available from:
https://www.czasopisma.pan.pl [accessed: 16.05.2025].
I am Renew, 2023, July 10, The top 5 reasons public transport is essential for sustainable urban living. Available from: https://www.iamrenew.com [accessed: 19.05.2025].
Ilić-Krstić I., Ilić A., Avramović D., 2018, The three dimensions of sustainable development: Environment, economy, and society. Conference paper: The 18th Conference of the series Man and Working Environment. Available from: https://www.researchgate.net [accessed: 16.05.2025].
Jania A., 2021, Diagnozowanie rezyliencji miejskiej w podejściu ewolucyjnym, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica, 4 (355), 4 – 27.
https://doi.org/10.18778/0208-6018.355.01.
Jochem P., Doll C., Fichtner W., 2016, External costs of electric vehicles, Transportation Research Part D: Transport and Environment, 42, 60 – 76.
https://doi.org/10.1016/j.trd.2015.09.022.
Johnson J., 2012, Cities: Systems of systems of systems, [in:] J. Portugali, H. Meyer, E. Stolk, E. Tan (eds.), Complexity theories of cities have come of age: An overview with implications to urban planning and design, Springer Berlin, Heidelberg, 153 – 172.
https://doi.org/10.1007/978-3-642-24544-2_9.
Jurczak M., 2013, Integracja i konkurencja jako sposoby kształtowania publicznego transportu zbiorowego na przykładzie aglomeracji poznańskiej (Doctoral dissertation), Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, Wydział Zarządzania, Katedra Logistyki i Transportu. Available from: https://www.wbc.poznan.pl
[accessed: 16.05.2025].
Kambly K., Bradley T.H., 2015, Geographical and temporal differences in electric vehicle range due to cabin conditioning energy consumption, Journal of Power Sources, 275, 468 – 475. https://doi.org/10.1016/j.jpowsour.2014.10.142.
Kilcullen D.J., 2012, The city as a system: Future conflict and urban resilience, The Fletcher Forum of World Affairs, 36 (2), 19 – 39. Available from:
https://www.jstor.org [accessed: 16.05.2025].
Kim K., Lahr M.L., 2014, The impact of Hudson-Bergen Light Rail on residential property appreciation, Papers in Regional Science, 93 (Supp. 1), 79 – 97. https://doi.org/10.1111/pirs.12038.
Klopper A., 2024, Electric cars could save billions in health-care costs, Nature, 634 (8035), 785. https://doi.org/10.1038/d41586-024-03313-5.
Knowles R., Ferbrache F., 2014, An investigation into the economic impacts on cities of investment in light rail systems, Report for UKTram, UKTram Limited, Birmingham. Available from: https://www.railforthevalley.com [accessed: 16.05.2025].
Kołodziejski M., Matuszak Z., Żabińska I., 2022, Possibilities of using hydrogen buses in urban transport, Scientific Papers of Silesian University of Technology. Organization and Management Series, 161, 53 – 64. https://doi.org/10.29119/1641-3466.2022.161.4.
Kołoś A., Fiedeń Ł., Taczanowski J., Parol A., Gwosdz K., Guzik R., Łodziński J., 2023, Evolution of second-generation electromobility in public transport in Polish cities, Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG, 26 (1), 22 – 39. https://doi.org/10.4467/2543859XPKG.23.002.17399.
Kołoś A., Taczanowski J., 2016, The feasibility of introducing light rail systems in medium-sized towns in Central Europe, Journal of Transport Geography, 54, 400 – 413. https://doi.org/10.1016/j.jtrangeo.2016.02.006.
Komornicki T., 2011, Przemiany mobilności codziennej Polaków na tle rozwoju motoryzacji, Prace Geograficzne IGiPZ PAN, 227, Warszawa. Available from: https://rcin.org.pl [accessed: 16.05.2025].
Komsta H., Droździel P., Opielak M., 2019, Rola miejskiego transportu publicznego w kreowaniu mobilności mieszkańców, Autobusy – Technika, Eksploatacja, Systemy Transportowe, 20 (1 – 2), 393 – 397. https://doi.org/10.24136/atest.2019.073.
Kos B., Krawczyk G., Tomanek R., 2018, Modelowanie mobilności w miastach, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice.
La Grow S., Yeung P., Towers A., Alpass F., Stephens C., 2013, The impact of mobility on quality of life among older persons, Journal of Aging and Health, 25 (5), 723 – 736. https://doi.org/10.1177/0898264313490198.
Lazzeroni P., Caroleo B., Arnone M., Botta C., 2021, A simplified approach to estimate EV charging demand in urban areas: An Italian case study, Energies, 14, 6697. https://doi.org/10.3390/en14206697.
Łupicka A., Szymczak M., 2020, Zrównoważony transport na obszarach zurbanizowanych – możliwości, kierunki i przykłady rozwoju, Gospodarka Materiałowa i Logistyka, 1, 11 – 18. https://doi.org/10.33226/1231-2037.2020.1.2.
McCann E., 2010, Urban policy mobilities and global circuits of knowledge: Toward a research agenda, Annals of the Association of American Geographers, 101 (1), 107 – 130. https://doi.org/10.1080/00045608.2010.520219.
Mackett R., Babalik-Sutcliffe E., 2003, New urban rail systems: A policy-based technique to make them more successful, Journal of Transport Geography, 11 (2), 151 – 164. https://doi.org/10.1016/S0966-6923(03)00003-6.
Madani S., Diafat A., 2019, The tram as a sustainable mode of mobility in the city: Case of Setif-Algeria, Conference on Technology & Sustainability in the Built Environment, 707 – 722. Available from: https://www.researchgate.net [accessed: 19.05.2025].
Matyja R., 2017, Miasto jako przestrzeń, węzeł i system. Analiza z perspektywy badań politologicznych, Acta Politica Polonica, 41 (3), 5 – 16.
https://doi.org/10.18276/ap.2017.41-01.
Mayo N.E., Mate K.K.V., 2022, Quantifying mobility in quality of life, [in:] K. Wac, S. Wulfovich (eds.), Quantifying quality of life, Springer Cham, 67 – 84. https://doi.org/10.1007/978-3-030-94212-0_5.
Ministerstwo Energii, 2017, Plan rozwoju elektromobilności w Polsce. „Energia do przyszłości”, Warszawa. Available from: https://www.gov.pl [accessed: 19.05.2015].
Moreno C., Allam Z., Chabaud D., Gall C., Pratlong F., 2021, Introducing the “15-minute city”: Sustainability, resilience, and place identity in future post-pandemic cities, Smart Cities, 4 (1), 93 – 111. https://doi.org/10.3390/smartcities4010006.
Morris L., Naz F., 2023, The urban system framework, Journal of Urban Regeneration and Renewal, 16 (2), 126 – 138.
https://doi.org/10.69554/EUCG9689.
Motowidlak U., 2022, Conditions for the sustainable development of electromobility in the European Union road transport from the perspective of the European Green Deal, Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG, 25 (4), 7 – 25. https://doi.org/10.4467/2543859XPKG.22.018.17142.
Motowidlak U., Bukowska-Piestrzyńska A., 2024, Determinants of electromobility development from the perspective of a zero-emission, innovative, and resilient economy, Economics and Environment, 88 (1), 1 – 15. https://doi.org/10.34659/eis.2024.88.1.732.
Nemś A., 2012, Niskoemisyjne silniki: Elektryczne czy spalinowe? Elektryczne, ale nasz system by tego nie wytrzymał, Energia Gigawat, 8. Available from: https://www.cire.pl [accessed: 16.05.2015].
Nijkamp P., Verhoef E.T., Ubbels B.J., Rodenburg C.A., 2004, Sustainable mobility, [in:] T.J. Kim (ed.), Transportation Engineering and Planning, 2, Eolss Publishers, Oxford. Available from: https://www.eolss.net [accessed: 16.05.2015].
Ong H.C., Mahlia T.M.I., Masjuki H.H., 2011, A review on emissions and mitigation strategies for road transport in Malaysia, Renewable and Sustainable Energy Reviews, 15 (8), 3516 – 3522. https://doi.org/10.1016/j.rser.2011.05.006.
Paczkowski W.M., 1999, Wybrane problemy dyskretnej optymalizacji ewolucyjnej, Politechnika Szczecińska, Szczecin. Pagliara F., Papa E., 2011, Urban rail systems investments: an analysis of the impacts on property values and residents’ location, Journal of Transport Geography, 19 (2), 200 – 211.
https://doi.org/10.1016/j.jtrangeo.2010.02.006.
Parysek J.J., 2015, Miasto w ujęciu systemowym, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 77 (1), 27 – 53.
https://doi.org/10.14746/rpeis.2015.77.1.3.
Peters J.F., Baumann M., Zimmermann B., Braun J., Weil M., 2017, The environmental impact of Li-ion batteries and the role of key parameters: A review, Renewable and Sustainable Energy Reviews, 67, 491 – 506. https://doi.org/10.1016/j.rser.2016.08.039.
Petkov D., 2020, Tramway renaissance in Western Europe: A socio-technical analysis, Springer VS, Wiesbaden.
https://doi.org/10.1007/978-3-658-28879-2.
Pietrzak O., Pietrzak K., 2021, The economic effects of electromobility in sustainable urban public transport, Energies, 14 (4), 878.
https://doi.org/10.3390/en14040878.
Połom M., 2018, Trends in the development of trolleybus transport in Poland at the end of the second decade of the 21st century, Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG, 21 (4), 44 – 59. https://doi.org/10.4467/2543859XPKG.18.023.10781.
Połom M., Palmowski T., 2009, Rozwój i funkcjonowanie komunikacji trolejbusowej w Gdyni, Wydawnictwo Bernardinum, Pelplin. Available from:
https://open.icm.edu.pl [accessed: 19.05.2025].
Poprik A., 2022, Prague bus fleet electrification. Prague Trolleybuses, Dopravní podnik hl. m. Prahy a.s., Prague. Available from: https://jaspers.eib.org [accessed: 19.05.2025].
Poudenx P., 2008, The effect of transportation policies on energy consumption and greenhouse gas emission from urban passenger transportation, Transportation Research Part A: Policy and Practice, 42 (6), 901 – 909. https://doi.org/10.1016/j.tra.2008.01.013.
Radzimski A., Gadziński J., 2016, Jak transport publiczny wpływa na kształtowanie się rynku nieruchomości? Przykład Poznańskiego Szybkiego Tramwaju, Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG, 19 (3), 34 – 45. https://doi.org/10.4467/2543859XPKG.16.016.6314.
Redclift M., 1991, The multiple dimensions of sustainable development, Geography, 76 (1), 36 – 42. Available from: https://www.jstor.org
[accessed: 19.05.2025].
Schmidt M., Żmuda-Trzebiatowski P., Kiciński M., Sawicki P., Lasak K., 2021, Multiple-criteria-based electric vehicle charging infrastructure design problem, Energies, 14 (11), 3214. https://doi.org/10.3390/en14113214.
Schröder D., Kirn L., Kinigadner J., Loder A., Blum P., Xu Y., Lienkamp M., 2023, Ending the myth of mobility at zero costs: An external cost analysis, Research in Transportation Economics, 97, 101246. https://doi.org/10.1016/j.retrec.2022.101246.
Sebastiani M., Lüders R., Fonseca K., 2016, Evaluating electric bus operation for a real-world BRT public transportation using simulation optimization, IEEE Transactions on Intelligent Transportation Systems, 17 (10), 2777 – 2786. https://doi.org/10.1109/TITS.2016.2525800.
Seghezzo L., 2009, The five dimensions of sustainability, Environmental Politics, 18 (4), 539 – 556. https://doi.org/10.1080/09644010903063669.
Sheller M., 2017, From spatial turn to mobilities turn, Current Sociology, 65 (4), 623 – 639. https://doi.org/10.1177/0011392117697463.
Sheller M., Urry J., 2006, The New Mobilities Paradigm, Environment and Planning A, 38 (2), 207 – 226. https://doi.org/10.1068/a37268.
Skrúcaný T., Kendra M., Kalina T., Jurkovič M., Vojtek M., Synák F., 2018, Environmental comparison of different transport modes, Naše more, 65 (4 Special Issue), 192 – 196. https://doi.org/10.17818/NM/2018/4SI.5.
Stavropoulou E., Iliopoulou Ch., Kepaptsoglou K., 2022, Battery-assisted trolleybus network design: Model and application, Journal of Transportation Engineering Part A: Systems, 148 (9), 04022063. https://doi.org/10.1061/JTEPBS.0000713.
Stecuła K., Olczak P., Kamiński P., Matuszewska D., Duong Duc H., 2022, Towards sustainable transport: Techno-economic analysis of investing in hydrogen buses in public transport in the selected city of Poland, Energies, 15, 9456. https://doi.org/10.3390/en15249456.
Stepanov P., 2019, Characteristics of construction and operation of trolleybus systems in the world, Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG, 22 (3),
64 – 72. https://doi.org/10.4467/2543859XPKG.19.018.11284.
Stipčić M., 2016, Synergy between public space politics and mobility strategies, [in:] VIII Seminario Internacional de Investigación en Urbanismo, Barcelona-Balneário Camboriú, Junio 2016, DUOT, Barcelona. https://doi.org/10.5821/siiu.6307.
Szabó L., Văscan I., 2022, A brief history of electric vehicles, Journal of Computer Science and Control Systems, 15 (1), 19 – 26. Available from:
https://www.researchgate.net [accessed: 19.05.2025].
Szpilko D., Budna K., Drmeyan H., Remiszewska A., 2023, Sustainable and smart mobility – research directions: A systematic literature review, Economics and Environment, 86 (3), 31 – 61. https://doi.org/10.34659/eis.2023.86.3.584.
Taczanowski J., 2016, Koncepcja zrównoważonego transportu. Przypadek komunikacji tramwajowej w wybranych miastach Europy środkowej i zachodniej, Prace Geograficzne, 144, 105 – 125. https://doi.org/10.4467/20833113PG.16.006.5131.
Topp H.H., 1998, Renaissance of trams in Germany – Five case studies, Proceedings of the Institution of Mechanical Engineers, Part F: Journal of Rail and Rapid Transit, 212 (3), 227 – 233. https://doi.org/10.1243/0954409981530823.
Tuzkaya U.R., 2009, Evaluating the environmental effects of transportation modes using an integrated methodology and an application, International Journal of Environmental Science & Technology, 6, 277 – 290. https://doi.org/10.1007/BF03327632.
UITP, 2023, e-BRT 2030: On the road to a concept for BRT. Available from: https://cms.uitp.org [accessed: 15.05.2025].
Urry J., 2004, The ‘system’ of automobility, Theory, Culture & Society, 21 (4 – 5), 25 – 39. https://doi.org/10.1177/0263276404046059.
Urry J., 2016, What is the future?, Polity Press, Cambridge. Ustawa z dnia 11 stycznia 2018 r. o elektromobilności i paliwach alternatywnych (Dz.U. z 2018 r. poz. 317).
Van Wee B., Janse P., van den Brink R., 2005, Comparing energy use and environmental performance of land transport modes, Transport Reviews, 25 (1),
3 – 24. https://doi.org/10.1080/014416410001676861.
Vance J.E., 1990, Capturing the horizon: The historical geography of transportation since the sixteenth century, The Johns Hopkins University Press,
Baltimore.
Wilcox Z., Nohrová N., Bidgood E., 2014, Delivering change: Making transport work for cities. Practical policy solutions to improving transport in cities, Centre for Cities, London. Available from: https://www.centreforcities.org [accessed: 19.05.2025].
Wolański M., 2022, Skuteczność interwencji publicznej w zakresie mobilności miejskiej, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa.
Wyszomirski O., 1988, Substytucja i komplementarność indywidualnej i zbiorowej komunikacji miejskiej, Zeszyty Naukowe. Rozprawy i Monografie, 107, Uniwersytet Gdański, Gdańsk.
Wyszomirski O. (ed.), 2010, Transport miejski: Ekonomika i organizacja, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego