|
Stefania Ślósarczyk
Atrakcyjność miejsca a przemiany przestrzenne i kulturowe regionu Jeziora Czorsztyńskiego Place attractiveness and the spatial and cultural transformations of the Czorsztyn Lake region Urban Development Issues, vol. 76, 37 – 47. https://doi.org/10.51733/udi.2025.76.04
Słowa kluczowe: krajobraz kulturowy, Jezioro Czorsztyńskie, atrakcyjność przestrzeni, Osada Turystyczna Czorsztyn, tożsamość regionalna
Keywords: cultural landscape, Czorsztyn Lake, spatial attractiveness, Czorsztyn Tourist Settlement, regional identity |
ABSTRAKT
Głównym celem artykułu jest identyfikacja zagrożeń dla atrakcyjności przestrzeni regionu Jeziora Czorsztyńskiego wynikających z dynamicznych przemian krajobrazowych i urbanistycznych. Opracowanie koncentruje się na analizie procesów zachodzących w dwóch obszarach gminy Czorsztyn – dawnej wsi Maniowy oraz półwyspie Stylchyn z Osadą Turystyczną Czorsztyn. Badaniom poddano skutki zarówno planowych działań przestrzennych, jak i efektów niekontrolowanej urbanizacji. W pracy zwrócono szczególną uwagę na deformację historycznych układów osadniczych, presję inwestycyjną, zanikanie tradycyjnej architektury oraz konsekwencje braku spójnej polityki planistycznej. Metody badawcze obejmują analizę literatury, przegląd dokumentów planistycznych, porównanie materiałów kartograficznych i fotograficznych, inwentaryzację danych przestrzennych, analizę danych statystycznych oraz autorskie badania terenowe. Uzupełnieniem diagnozy są także głosy mieszkańców i turystów, pokazujące społeczne postrzeganie zachodzących zmian.
W artykule podjęto próbę odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób można ograniczyć negatywne skutki urbanizacji i zachować integralność krajobrazu kulturowego w regionach szczególnie wrażliwych przestrzennie i krajobrazowo.
Głównym celem artykułu jest identyfikacja zagrożeń dla atrakcyjności przestrzeni regionu Jeziora Czorsztyńskiego wynikających z dynamicznych przemian krajobrazowych i urbanistycznych. Opracowanie koncentruje się na analizie procesów zachodzących w dwóch obszarach gminy Czorsztyn – dawnej wsi Maniowy oraz półwyspie Stylchyn z Osadą Turystyczną Czorsztyn. Badaniom poddano skutki zarówno planowych działań przestrzennych, jak i efektów niekontrolowanej urbanizacji. W pracy zwrócono szczególną uwagę na deformację historycznych układów osadniczych, presję inwestycyjną, zanikanie tradycyjnej architektury oraz konsekwencje braku spójnej polityki planistycznej. Metody badawcze obejmują analizę literatury, przegląd dokumentów planistycznych, porównanie materiałów kartograficznych i fotograficznych, inwentaryzację danych przestrzennych, analizę danych statystycznych oraz autorskie badania terenowe. Uzupełnieniem diagnozy są także głosy mieszkańców i turystów, pokazujące społeczne postrzeganie zachodzących zmian.
W artykule podjęto próbę odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób można ograniczyć negatywne skutki urbanizacji i zachować integralność krajobrazu kulturowego w regionach szczególnie wrażliwych przestrzennie i krajobrazowo.
ABSTRACT
The main objective of this article is to identify threats to the spatial attractiveness of the Czorsztyn Lake region resulting from dynamic landscape and urban transformations. The study focuses on two areas within the Czorsztyn municipality – the former village of Maniowy and the Stylchyn Peninsula with the Czorsztyn Tourist Settlement. The analysis covers both the effects of planned spatial interventions and the consequences of uncontrolled urbanization.
Particular attention is given to the deformation of historical settlement patterns, investor pressure, the disappearance of traditional architecture, and the consequences of an inconsistent spatial policy. The research methods include literature review, analysis of planning documents, comparison of cartographic and photographic materials, spatial data inventory, statistical analysis, and field surveys. The diagnosis is further supported by residents’ and tourists’ opinions, reflecting the social perception of ongoing transformations. The article also attempts to answer how to mitigate the negative effects of urbanization and preserve the integrity of the cultural landscape in regions that are particularly sensitive in terms of spatial and scenic values.
The main objective of this article is to identify threats to the spatial attractiveness of the Czorsztyn Lake region resulting from dynamic landscape and urban transformations. The study focuses on two areas within the Czorsztyn municipality – the former village of Maniowy and the Stylchyn Peninsula with the Czorsztyn Tourist Settlement. The analysis covers both the effects of planned spatial interventions and the consequences of uncontrolled urbanization.
Particular attention is given to the deformation of historical settlement patterns, investor pressure, the disappearance of traditional architecture, and the consequences of an inconsistent spatial policy. The research methods include literature review, analysis of planning documents, comparison of cartographic and photographic materials, spatial data inventory, statistical analysis, and field surveys. The diagnosis is further supported by residents’ and tourists’ opinions, reflecting the social perception of ongoing transformations. The article also attempts to answer how to mitigate the negative effects of urbanization and preserve the integrity of the cultural landscape in regions that are particularly sensitive in terms of spatial and scenic values.
REFERENCES
Bielak B., 2007, Turystyka w otoczeniu zbiorników zaporowych na Dunajcu, „Prace Geograficzne”, 117, 13 – 27.
Boryczka E.M., 2010, Atrakcyjność przestrzeni jako warunek efektywności parków technologicznych, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu”, 110, 77 – 86.
Cepil M., 2022, Przemiany przestrzenne łańcuchówek na Podhalu, „Prace Geograficzne”, 168, 7 – 27. https://doi.org/10.4467/20833113PG.22.011.17112.
Cząstka A., 2008, Próba oceny realnego stanu krajobrazu wokół Pienińskiego Parku Narodowego w aspekcie dynamicznego rozwoju zabudowy sąsiadujących z nim wsi na wybranych przykładach, „Pieniny – Przyroda i Człowiek”, 10, 95 – 103. Dostępne na: https://life.pieninypn.pl [data dostępu: 26.05.2025].
Dusik A., 16.07.2021 (a), Spaskudzona perła, „Tygodnik Podhalański”, 2.
Dusik A., 23.07.2021 (b), Piwo z kontenera, „Tygodnik Podhalański”, 10.
Forczek-Brataniec U., 2010, Zmiany w krajobrazie wokół zbiorników wodnych w Pieninach, „Pieniny – Zapora – Zmiany. Monografie Pienińskie”, 2, 259 – 279.
Gmina Solina, 2017, Gminny program rewitalizacji gminy Solina na lata 2016 – 2022, Urząd Gminy Solina, Polańczyk. Dostępne na: https://esolina.pl [data dostępu: 29.06.2025].
Jaguś A., 2015, Charakterystyka regionalna Pienin na potrzeby terenowej edukacji przyrodniczej, „Inżynieria Ekologiczna”, 41, 46 – 60.
Kosiński J., 2015, Idee i realizacje z dziedziny projektowania konserwatorskiego w XXI w. na wybranych przykładach, „Teka Komisji Urbanistyki i Architektury”, oddział PAN w Krakowie, XLIII, 167 – 196.
Lewicka M., 2009, Nieinwazyjna metoda modernizacji i aranżacji wnętrz w budowlach zabytkowych, [w:] B. Szmygina (red.), Adaptacja obiektów zabytkowych do współczesnych funkcji użytkowych, Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej, Warszawa – Lublin, 55 – 68.
Michałowicz-Kubal M., Kubal G., 2000, Wokół Jeziora Czorsztyńskiego, Wydawnictwo Arete II, Krosno.
Niemiec A., 2002, Maniowy wczoraj i dziś, Wydawnictwo Apla, Szczawnica.
Noworól A., Dej M., Działek J., Domański B., Gwosdz K., Hałat P., 2014, Jakość i standardy przestrzeni zamieszkania, dostępność usług, [w:] Przestrzeń życia Polaków, raport opracowany przez zespół niezależnych ekspertów z inspiracji Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego, powstał dzięki wsparciu Fundacji PZU, współpracy Stowarzyszenia Architektów Polskich SARP, a wydany został dzięki pomocy miesięcznika „Architektura-murator” i wsparciu ZPR Media SA, 77 – 106.
Petelenz M., 2019, Wizualne aspekty zrównoważonego rozwoju miasta w strefie obrzeżnej. Wybrane zagadnienia, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, Kraków.
Plit J., 2016, Krajobrazy kulturowe Polski i ich przemiany, „Prace Geograficzne”, 253, 7 – 30.
Scazzosi L., 2004, Reading and assessing the landscape as cultural and historical heritage, „Landscape Research”, 29 (4), 335 – 355.
https://doi.org/10.1080/0142639042000288993.
Smólski J., 1998, Skansen – osada turystyczna w Kluszkowcach, „Renowacje”, 2 (2), 89 – 95.
Uchwała nr XXIII/162/04 Rady Gminy Czorsztyn z/s w Maniowach z dnia 29 listopada 2004 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Gminy Czorsztyn (Dz.U. Województwa Małopolskiego z 2005 r. nr 175, poz. 1141).
Uchwała nr IX/69/2019 Rady Gminy Czorsztyn z dnia 2 sierpnia 2019 roku w sprawie zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Gminy Czorsztyn (Dz.U. Województwa Małopolskiego z 2019 r., poz. 5853).
Źródła internetowe i bazy danych
Słowik J., 07.01.2010, Sprawa długów osady w Czorsztynie przed sądem, „Gazeta Krakowska”. Dostępne na: https://gazetakrakowska.pl [data dostępu: 11.05.2024].
Małopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków, 2023, Zawiadomienie o wydaniu decyzji z dnia 28.09.2023 r. sygn. DNT-l.5140.30.2021.MK w sprawie wpisu do rejestru zabytków historycznego zespołu budowlanego – Osada Turystyczna Czorsztyn na półwyspie Stylchyn w Kluszkowcach. Dostępne na: https://bip.malopolska.pl [data dostępu: 14.05.2025].
Małopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków, 2024, Zawiadomienie o wydaniu decyzji z dnia 29.07.2024 r. sygn. DNT-l.5140.30.2021.MK orzekającej nie wpisać do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego historycznego zespołu budowlanego – Osady Turystycznej Czorsztyn na półwyspie Stylchyn w Kluszkowcach. Dostępne na: https://bip.malopolska.pl [data dostępu: 14.05.2025].
Obwieszczenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z 29 marca 2024 r. (dotyczące decyzji z 27.03.2024, znak DOZ-OAiK.650.1064.2023.ML). Dostępne na: https://bip.mkidn.gov.pl [data dostępu: 14.05.2025].
Polska w liczbach. Gmina Czorsztyn w liczbach, https://www.polskawliczbach.pl/gmina_Czorsztyn [data dostępu: 01.05.2025].