UDI Volume 66 (Czerwiec/June 2020) |
|
|
Wojciech Dawid
Potencjalne koszty suburbanizacji. Zarys problematyki oraz praktyka badawcza Potential costs of suburbanisation. Outline of the issues and research practice Urban Development Issues, vol. 66, 35–43 DOI: 10.2478/udi-2020-0009
Słowa kluczowe: suburbanizacja, urbanizacja, ekonomia, gospodarka przestrzenna, urban sprawl
Keywords: suburbanization, urbanisation, economics, spatial management, urban sprawl |
ABSTRAKT
Konsekwencją suburbanizacji jest szereg zmian w fizycznej przestrzeni zurbanizowanej. Niosą one za sobą wiele łatwo identyfikowalnych wynikających z nich kosztów, chociażby tych związanych z dojazdami do pracy czy też kosztami utrzymania i budowy dodatkowej infrastruktury. Na ich temat pojawiło się już wiele polskich i zagranicznych publikacji opierających się na różnorodnych wyliczeniach i metodach kalkulacji. Trudność bezpośredniego wskazania wymiaru ekonomicznego zjawiska suburbanizacji wskazuje na konieczność dalszych analiz w tym zakresie oraz szerokiego spojrzenia w istniejące już badania i opracowania pozwalające uchwycić niedostrzegalne na pierwszy rzut oka czynniki poboczne. Szczególnie wrażliwe mogą być tzw. koszty społeczne, często identyfikowalne z czynnikami wpływającymi na jakość życia mieszkańców miast i przedmieść. Zauważyć to można dzięki zróżnicowaniu szacunków w poszczególnych analizach przytoczonych w artykule. Równie trudne do wykazania mogą być także koszty środowiskowe, które naturalnie łączone są ze zjawiskiem rozlewania się miast. Analiza istniejących już badań w tym zakresie, szczególnie obszernej zagranicznej literatury przedmiotu, pozwala na wieloaspektowe spojrzenie na zjawisko suburbanizacji oraz bardziej krytyczną ocenę uproszczonych analiz pozbawionych szerszego kontekstu.
Konsekwencją suburbanizacji jest szereg zmian w fizycznej przestrzeni zurbanizowanej. Niosą one za sobą wiele łatwo identyfikowalnych wynikających z nich kosztów, chociażby tych związanych z dojazdami do pracy czy też kosztami utrzymania i budowy dodatkowej infrastruktury. Na ich temat pojawiło się już wiele polskich i zagranicznych publikacji opierających się na różnorodnych wyliczeniach i metodach kalkulacji. Trudność bezpośredniego wskazania wymiaru ekonomicznego zjawiska suburbanizacji wskazuje na konieczność dalszych analiz w tym zakresie oraz szerokiego spojrzenia w istniejące już badania i opracowania pozwalające uchwycić niedostrzegalne na pierwszy rzut oka czynniki poboczne. Szczególnie wrażliwe mogą być tzw. koszty społeczne, często identyfikowalne z czynnikami wpływającymi na jakość życia mieszkańców miast i przedmieść. Zauważyć to można dzięki zróżnicowaniu szacunków w poszczególnych analizach przytoczonych w artykule. Równie trudne do wykazania mogą być także koszty środowiskowe, które naturalnie łączone są ze zjawiskiem rozlewania się miast. Analiza istniejących już badań w tym zakresie, szczególnie obszernej zagranicznej literatury przedmiotu, pozwala na wieloaspektowe spojrzenie na zjawisko suburbanizacji oraz bardziej krytyczną ocenę uproszczonych analiz pozbawionych szerszego kontekstu.
ABSTRACT
The consequence of suburbanisation is a number of changes in physical urbanised space. They entail many easily identifiable costs resulting from them, e.g. those related to commuting to work or costs of maintenance and construction of additional infrastructure. Many Polish and foreign publications have already appeared on their subject, based on various calculations and calculation methods. The difficulty of directly indicating the economic dimension of the suburbanisation phenomenon indicates the need for further analyses in this respect and a broad look at the already existing research and studies which make it possible to capture side factors that are invisible at first glance. Particularly sensitive may be the so-called social costs, often identifiable with factors influencing the quality of life of inhabitants of cities and suburbs. This can be noticed thanks to the variety of estimates in the individual analyses cited in the article. Equally difficult to demonstrate may be the environmental costs which are naturally associated with the phenomenon of urban sprawl. The analysis of already existing research in this field, especially the extensive foreign literature on the subject, allows for a multi-faceted view of the phenomenon of suburbanisation and a more critical assessment of simplified analyses, devoid of a wider context.
The consequence of suburbanisation is a number of changes in physical urbanised space. They entail many easily identifiable costs resulting from them, e.g. those related to commuting to work or costs of maintenance and construction of additional infrastructure. Many Polish and foreign publications have already appeared on their subject, based on various calculations and calculation methods. The difficulty of directly indicating the economic dimension of the suburbanisation phenomenon indicates the need for further analyses in this respect and a broad look at the already existing research and studies which make it possible to capture side factors that are invisible at first glance. Particularly sensitive may be the so-called social costs, often identifiable with factors influencing the quality of life of inhabitants of cities and suburbs. This can be noticed thanks to the variety of estimates in the individual analyses cited in the article. Equally difficult to demonstrate may be the environmental costs which are naturally associated with the phenomenon of urban sprawl. The analysis of already existing research in this field, especially the extensive foreign literature on the subject, allows for a multi-faceted view of the phenomenon of suburbanisation and a more critical assessment of simplified analyses, devoid of a wider context.
REFERENCES
Altshuler A., Gomez-Ibanez J.A., Howitt A., 1993, Regulation for Revenue: The Political Economy of Land Use Exactions, Instytut Brookingsa, Waszyngton.
Apogee Research, 1994, The Costs of Transportation: Final Report, Conservation Law Foundation.
Batóg J., 2011, Analiza i prognoza dochodów i wydatków publicznych w Polsce Zachodniej, województw: zachodniopomorskiego, lubuskiego, wielkopolskiego, dolnośląskiego i opolskiego. Ekspertyza do Strategii Polski Zachodniej, Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego, Szczecin.
Borkowski P., Burnewicz J., Koźlak A., Pawłowska B., Ważna A., 2018, Transport a organizacja przestrzeni w życiu społeczno-gospodarczym, Studia KPZK, tom 182 Studia nad chaosem przestrzennym, cz. 2, Koszty chaosu przestrzennego, PAN.
Brańka P., 2015, Identyfikacja procesów semiurbanizacji w strukturze przestrzennej województwa małopolskiego, [w:] S. Korenik, P. Hajduga, M. Rogowska (red.), Przestrzeń w nowych realiach gospodarczych, Zeszyty Naukowe UE, Kraków.
Badyda A., 2006, Analiza i ocena efektów oddziaływania wybranych uciążliwości ruchu drogowego na środowisko miejskie w Warszawie, praca doktorska, Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Środowiska, Warszawa.
Brzeziński C., 2010, Procesy suburbanizacji obszarów podmiejskich na przykładzie gmin powiatu pabianickiego, Zmiany przestrzenne, Folia Oeconomica 245, Acta Universitatis Lodziensis, Łódź.
Burchell R.W., 1992, Impact Assessment of the New Jersey Interim State Development and Redevelopment Plan, Report I: Research Strategy, Trenton, New Jersey Office of State Planning.
Burchell R.W., 1997, South Carolina Infrastructure Study: Projection of Statewide Infrastructure Costs, 1995–2015, New Brunswick, NJ, Center for Urban Policy Research, Uniwersytet Rutgers.
Burchell R.W., Lowenstein G., Dolphin W.R., Galley C.C., Downs A., Seskin S., Gray Still K., Moore T., 2002, The Cost of Sprawl – 2000, National Academy Press, Waszyngton.
Burchell R.W., Downs A., Mccann B., Mukherji S., 2005, Sprawl costs: economic impacts of unchecked development, Bibliovault OAI Repository, University of Chicago Press, Chicago.
Campbell M., Bassil K., Morgan C., Lalani M., Macfarlane R., Bienfeld M., 2007, Air Pollution Burden of Illness from Traffic in Toronto – Problems and Solutions, November 2007, Toronto Public Health.
Chmielewski T.J, Kolejko M., 2014, Problemy zarządzania siecią obszarów chronionych w aspekcie ochrony łączności ekologicznej w Polsce, [w:] Z. Mirek, A. Nikel (red.), Ochrona przyrody w Polsce wobec współczesnych wzywań cywilizacyjnych, Wydawnictwo Komitetu Ochrony Przyrody PAN, Kraków, 49–64.
Chmielewski T., Śleszyński P., Chmielewski S., Kułak A., 2018, Ekologiczne i Fizjonomiczne koszty bezładu przestrzennego, Prace Geograficzne, Warszawa, 264.
Cymerman R., Bajerowski T., Kryszk H., 2008, Prognoza skutków finansowych uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, Wydawnictwo EDUCATERRA, Olsztyn.
Cyran R., 2016, Proces suburbanizacji na przykładzie miasta Bielsko-Biała i wybranych gmin powiatu bielskiego, Studia Ekonomiczne, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice, 279, 204–213.
Dunphy, R.T., Fisher K.M., 1994, Transportation, Congestion, and Density: New Insights, Annual Meeting of the Transportation Research Board, Waszyngton.
EEA Report, 2006, Urban sprawl in Europe – The ignored challenge, EEA, Kopenhaga.
Ewing R., Schieber R., Zegeer C., 2003, Urban Sprawl as a Risk Factor in Motor Vehicle Occupant and Pedestrian Fatalities, American Journal of Public Health, 93(9).
Gaffuri E., Costa G., 1986, Applied aspects of chronoergohygiene, Chronobiologia, 13(1), 39–51.
Grabos A., Zymankowska-Kumon S., Sadlok J., Sadlok R., 2014, Przeciwdziałanie niskiej emisji na terenach zwartej zabudowy mieszkalnej, Helios, Bochnia.
Hołuj A., 2017, Wpływ dojazdów do miasta rdzeniowego na emisję CO2 w Miejskich Obszarach Funkcjonalnych, Studia KPZK PAN, 174.
Harańczyk A., 2015, Procesy suburbanizacji w Krakowskim Obszarze Funkcjonalnym, Studia Miejskie, Warszawa, 18, 85–102.
Holtzclaw J., 1994, Using Residential Patterns and Transit to Decrease Auto Dependence and Costs, National Resources Defense Council, San Francisco.
Jeżak J., 2011, Ekonomiczne aspekty rozpraszania zabudowy w regionach miejskich na przykładzie Krakowa, Uniwersytet Ekonomiczny, Wydział Finansów, Kraków.
Kapela L., Niewęgłowski M., Gugała M., Lewczuk W., 2016, Analiza rozwoju infrastruktury wodno-ściekowej w gminie Wohyń, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach, 109.
Kamal-Chauoi L., Sanchez-Reaza J., 2012, Urban Trends and Policies in OECD Countries, OECD Regional Development Working Papers 2012/01, OECD Publishing.
Kowalewski A., Mordasewicz J., Osiatyński J., Regulski J., Stępień J., Śleszyński P., 2013, Raport o ekonomicznych stratach i społecznych kosztach niekontrolowanej urbanizacji w Polsce, Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej, IGiPZ PAN, Warszawa.
Kowalewski A., Markowski T., Śleszyński P. (red.), 2018, Studia nad chaosem przestrzennym, Studia KPZK PAN, Warszawa, 182 (1–3).
Koslowsky M., Krausz M., 1993, On the relationship between commuting, stress symptoms, and attitudinal measures: A LISREL application, Journal of Applied Behavioral Science, 29(4), 485–492.
Lisowski A., Grochowski M., 2008, Procesy suburbanizacji. Uwarunkowania, formy i konsekwencje, [w:] Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Ekspertyzy do koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju 2008–2033, MRR, Warszawa.
Litman T., 1995, Land Use Impact Costs of Transportation, World Transport Policy & Practice, 1(4), 9–16.
Lityński P., 2016, The Correlation between Urban Sprawl and the Local Economy in Poland, Urbani Izzivi Urban Challenge, 27(2), 86–96.
Łuków A., 2016, Ekonomiczne aspekty suburbanizacji aglomeracji rzeszowskiej, Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis, Studia Geographica, 10, 24–32.
Markowski T., 2015, Ekonomiczny wymiar urbanizacji, [w:] J. Sepioł (red.), Przestrzeń życia Polaków, Stowarzyszenie Architektów Polskich SARP, Fundacja PZU.
Masik G., 2018, Suburbanizacja demograficzna i przestrzenna na Obszarze Metropolitalnym Gdańsk-Gdynia-Sopot, Studia Obszarów Wiejskich, 50.
Motluk A., 2013, Neighbourhood Health, University of Toronto Magazine, Winter, 20.
Natural Resources Canada, 2009, The Urban Archetypes Project, Community Case Study, The City of Calgary, NRC, Kanada.
Palej A., 2008, Post-suburbia – miasta o nowych sercach, Czasopismo Techniczne, Architektura, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, 4(9), 3–9.
Parsons Brinckerhoff, 1996, Cost of Travel in Boulder, City of Boulder, CO, July 1.
Peiser R., 1984, Risk Analysis in Land Development, Real Estate Economics, 20(1), 12–29.
Russell-Evans V., 2009, Expanding cities and expanding waistlines: Urban sprawl and its impact on obesity, how the adoption of smart growth statutes can build healthier and more active communities, Texas Medical Center Dissertations.
Salama R., Hatton T., Dawes W., 1999, Predicting Land Use Impacts on Regional Scale Groundwater Recharge and Discharge, J. Environ. Qual., 28, 446–460.
Shoup D., The High Cost of Free Parking, Planners Press, Chicago.
Statistics Canada, 2007, Commuting Patterns and Places of Work of Canadians, 2006 Census, Catalogue Number 97-561-X, Statistics Canada, Ottawa, Kanada.
Smutek J., 2016, Wpływ suburbanizacji na budżety gmin w strefie oddziaływania wielkich miast w Polsce, praca doktorska, Wydział Nauk o Ziemi, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin.
Szewrański S., Kazak J., Sasik J., 2013, Procesy suburbanizacyjne i ich skutki środowiskowe w strefie niekontrolowanego rozprzestrzeniania się dużego miasta, [w:] Z. Rusnak, B. Zmyślona (red.), Jakość życia a zrównoważony rozwój, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wydawnictwo UE, Wrocław.
Świetlik M., 2004., Prognoza skutków finansowych uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, Urbanista, Warszawa.
U.S. Department of Transportation, 1994, The Effects of Land Use and Travel Demand Strategies on Commuting Behavior, Cambridge Systematics.
Voorhees M.T., 1992, The True Costs of the Automobile to Society, City of Boulder CO.
World Health Organization, 2015, Economic Cost of the Health Impact of Air Pollution in Europe: Clean Air, Health and Wealth, WHO, Kopenhaga.
Wong T., 05.07.2011, This Toronto parking spot costs $100,000 a year, THE STAR.
Dostępne na: www.thestar.com/life/homes/2011/07/05/this_toronto_parking_spot_costs_100000_a_year.html [data dostępu: 01.06.2020].
Altshuler A., Gomez-Ibanez J.A., Howitt A., 1993, Regulation for Revenue: The Political Economy of Land Use Exactions, Instytut Brookingsa, Waszyngton.
Apogee Research, 1994, The Costs of Transportation: Final Report, Conservation Law Foundation.
Batóg J., 2011, Analiza i prognoza dochodów i wydatków publicznych w Polsce Zachodniej, województw: zachodniopomorskiego, lubuskiego, wielkopolskiego, dolnośląskiego i opolskiego. Ekspertyza do Strategii Polski Zachodniej, Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego, Szczecin.
Borkowski P., Burnewicz J., Koźlak A., Pawłowska B., Ważna A., 2018, Transport a organizacja przestrzeni w życiu społeczno-gospodarczym, Studia KPZK, tom 182 Studia nad chaosem przestrzennym, cz. 2, Koszty chaosu przestrzennego, PAN.
Brańka P., 2015, Identyfikacja procesów semiurbanizacji w strukturze przestrzennej województwa małopolskiego, [w:] S. Korenik, P. Hajduga, M. Rogowska (red.), Przestrzeń w nowych realiach gospodarczych, Zeszyty Naukowe UE, Kraków.
Badyda A., 2006, Analiza i ocena efektów oddziaływania wybranych uciążliwości ruchu drogowego na środowisko miejskie w Warszawie, praca doktorska, Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Środowiska, Warszawa.
Brzeziński C., 2010, Procesy suburbanizacji obszarów podmiejskich na przykładzie gmin powiatu pabianickiego, Zmiany przestrzenne, Folia Oeconomica 245, Acta Universitatis Lodziensis, Łódź.
Burchell R.W., 1992, Impact Assessment of the New Jersey Interim State Development and Redevelopment Plan, Report I: Research Strategy, Trenton, New Jersey Office of State Planning.
Burchell R.W., 1997, South Carolina Infrastructure Study: Projection of Statewide Infrastructure Costs, 1995–2015, New Brunswick, NJ, Center for Urban Policy Research, Uniwersytet Rutgers.
Burchell R.W., Lowenstein G., Dolphin W.R., Galley C.C., Downs A., Seskin S., Gray Still K., Moore T., 2002, The Cost of Sprawl – 2000, National Academy Press, Waszyngton.
Burchell R.W., Downs A., Mccann B., Mukherji S., 2005, Sprawl costs: economic impacts of unchecked development, Bibliovault OAI Repository, University of Chicago Press, Chicago.
Campbell M., Bassil K., Morgan C., Lalani M., Macfarlane R., Bienfeld M., 2007, Air Pollution Burden of Illness from Traffic in Toronto – Problems and Solutions, November 2007, Toronto Public Health.
Chmielewski T.J, Kolejko M., 2014, Problemy zarządzania siecią obszarów chronionych w aspekcie ochrony łączności ekologicznej w Polsce, [w:] Z. Mirek, A. Nikel (red.), Ochrona przyrody w Polsce wobec współczesnych wzywań cywilizacyjnych, Wydawnictwo Komitetu Ochrony Przyrody PAN, Kraków, 49–64.
Chmielewski T., Śleszyński P., Chmielewski S., Kułak A., 2018, Ekologiczne i Fizjonomiczne koszty bezładu przestrzennego, Prace Geograficzne, Warszawa, 264.
Cymerman R., Bajerowski T., Kryszk H., 2008, Prognoza skutków finansowych uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, Wydawnictwo EDUCATERRA, Olsztyn.
Cyran R., 2016, Proces suburbanizacji na przykładzie miasta Bielsko-Biała i wybranych gmin powiatu bielskiego, Studia Ekonomiczne, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice, 279, 204–213.
Dunphy, R.T., Fisher K.M., 1994, Transportation, Congestion, and Density: New Insights, Annual Meeting of the Transportation Research Board, Waszyngton.
EEA Report, 2006, Urban sprawl in Europe – The ignored challenge, EEA, Kopenhaga.
Ewing R., Schieber R., Zegeer C., 2003, Urban Sprawl as a Risk Factor in Motor Vehicle Occupant and Pedestrian Fatalities, American Journal of Public Health, 93(9).
Gaffuri E., Costa G., 1986, Applied aspects of chronoergohygiene, Chronobiologia, 13(1), 39–51.
Grabos A., Zymankowska-Kumon S., Sadlok J., Sadlok R., 2014, Przeciwdziałanie niskiej emisji na terenach zwartej zabudowy mieszkalnej, Helios, Bochnia.
Hołuj A., 2017, Wpływ dojazdów do miasta rdzeniowego na emisję CO2 w Miejskich Obszarach Funkcjonalnych, Studia KPZK PAN, 174.
Harańczyk A., 2015, Procesy suburbanizacji w Krakowskim Obszarze Funkcjonalnym, Studia Miejskie, Warszawa, 18, 85–102.
Holtzclaw J., 1994, Using Residential Patterns and Transit to Decrease Auto Dependence and Costs, National Resources Defense Council, San Francisco.
Jeżak J., 2011, Ekonomiczne aspekty rozpraszania zabudowy w regionach miejskich na przykładzie Krakowa, Uniwersytet Ekonomiczny, Wydział Finansów, Kraków.
Kapela L., Niewęgłowski M., Gugała M., Lewczuk W., 2016, Analiza rozwoju infrastruktury wodno-ściekowej w gminie Wohyń, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach, 109.
Kamal-Chauoi L., Sanchez-Reaza J., 2012, Urban Trends and Policies in OECD Countries, OECD Regional Development Working Papers 2012/01, OECD Publishing.
Kowalewski A., Mordasewicz J., Osiatyński J., Regulski J., Stępień J., Śleszyński P., 2013, Raport o ekonomicznych stratach i społecznych kosztach niekontrolowanej urbanizacji w Polsce, Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej, IGiPZ PAN, Warszawa.
Kowalewski A., Markowski T., Śleszyński P. (red.), 2018, Studia nad chaosem przestrzennym, Studia KPZK PAN, Warszawa, 182 (1–3).
Koslowsky M., Krausz M., 1993, On the relationship between commuting, stress symptoms, and attitudinal measures: A LISREL application, Journal of Applied Behavioral Science, 29(4), 485–492.
Lisowski A., Grochowski M., 2008, Procesy suburbanizacji. Uwarunkowania, formy i konsekwencje, [w:] Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Ekspertyzy do koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju 2008–2033, MRR, Warszawa.
Litman T., 1995, Land Use Impact Costs of Transportation, World Transport Policy & Practice, 1(4), 9–16.
Lityński P., 2016, The Correlation between Urban Sprawl and the Local Economy in Poland, Urbani Izzivi Urban Challenge, 27(2), 86–96.
Łuków A., 2016, Ekonomiczne aspekty suburbanizacji aglomeracji rzeszowskiej, Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis, Studia Geographica, 10, 24–32.
Markowski T., 2015, Ekonomiczny wymiar urbanizacji, [w:] J. Sepioł (red.), Przestrzeń życia Polaków, Stowarzyszenie Architektów Polskich SARP, Fundacja PZU.
Masik G., 2018, Suburbanizacja demograficzna i przestrzenna na Obszarze Metropolitalnym Gdańsk-Gdynia-Sopot, Studia Obszarów Wiejskich, 50.
Motluk A., 2013, Neighbourhood Health, University of Toronto Magazine, Winter, 20.
Natural Resources Canada, 2009, The Urban Archetypes Project, Community Case Study, The City of Calgary, NRC, Kanada.
Palej A., 2008, Post-suburbia – miasta o nowych sercach, Czasopismo Techniczne, Architektura, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, 4(9), 3–9.
Parsons Brinckerhoff, 1996, Cost of Travel in Boulder, City of Boulder, CO, July 1.
Peiser R., 1984, Risk Analysis in Land Development, Real Estate Economics, 20(1), 12–29.
Russell-Evans V., 2009, Expanding cities and expanding waistlines: Urban sprawl and its impact on obesity, how the adoption of smart growth statutes can build healthier and more active communities, Texas Medical Center Dissertations.
Salama R., Hatton T., Dawes W., 1999, Predicting Land Use Impacts on Regional Scale Groundwater Recharge and Discharge, J. Environ. Qual., 28, 446–460.
Shoup D., The High Cost of Free Parking, Planners Press, Chicago.
Statistics Canada, 2007, Commuting Patterns and Places of Work of Canadians, 2006 Census, Catalogue Number 97-561-X, Statistics Canada, Ottawa, Kanada.
Smutek J., 2016, Wpływ suburbanizacji na budżety gmin w strefie oddziaływania wielkich miast w Polsce, praca doktorska, Wydział Nauk o Ziemi, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin.
Szewrański S., Kazak J., Sasik J., 2013, Procesy suburbanizacyjne i ich skutki środowiskowe w strefie niekontrolowanego rozprzestrzeniania się dużego miasta, [w:] Z. Rusnak, B. Zmyślona (red.), Jakość życia a zrównoważony rozwój, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wydawnictwo UE, Wrocław.
Świetlik M., 2004., Prognoza skutków finansowych uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, Urbanista, Warszawa.
U.S. Department of Transportation, 1994, The Effects of Land Use and Travel Demand Strategies on Commuting Behavior, Cambridge Systematics.
Voorhees M.T., 1992, The True Costs of the Automobile to Society, City of Boulder CO.
World Health Organization, 2015, Economic Cost of the Health Impact of Air Pollution in Europe: Clean Air, Health and Wealth, WHO, Kopenhaga.
Wong T., 05.07.2011, This Toronto parking spot costs $100,000 a year, THE STAR.
Dostępne na: www.thestar.com/life/homes/2011/07/05/this_toronto_parking_spot_costs_100000_a_year.html [data dostępu: 01.06.2020].