UDI Volume 67 (Wrzesień/September 2020) |
|
|
Katarzyna Spadło
Zapotrzebowanie na narzędzia urbanistyki operacyjnej do prowadzenia polityki rozwoju na obszarach rewitalizacji w Polsce Need for operational planning tools to conduct development policy in the revitalisation areas in Poland Urban Development Issues, vol. 67, 57–64 DOI: 10.2478/udi-2020-0034
Słowa kluczowe: rewitalizacja, Specjalne Strefy Rewitalizacji, obszary wiejskie, tereny poprzemysłowe, odnowa wsi, rozwój lokalny
Keywords: urban regeneration, Special Revitalisation Zones, rural areas, post-industrial areas, rural renewal, local development |
ABSTRAKT
Wejście w życie ustawy o rewitalizacji, a także dostępność źródeł finansowania w ramach polityki spójności UE, umożliwiły samorządom wykorzystanie procesów rewitalizacji jako narzędzia rozwoju lokalnego. Za sprawą tej ustawy rewitalizacja przeszła ewolucję – z instrumentu polityki miejskiej stała się jedną z wielu polityk publicznych realizowanych również na terenach wiejskich. Tymczasem regulacje ustawy, ułatwiające realizację interwencji rewitalizacyjnej, uwzględniają głównie uwarunkowania śródmiejskich obszarów rewitalizacji i przeznaczają im specjalne instrumenty urbanistyki operacyjnej, usprawniające przede wszystkim gospodarkę nieruchomościami, w tym o przeznaczeniu mieszkaniowym. Z przeprowadzonych badań wynika, że na terenach wiejskich nie korzysta się z potencjału narzędzi ustawy o rewitalizacji – w przeciwieństwie do gmin miejskich, które wykorzystują je w odniesieniu do obszarów rewitalizacji położonych w centrach miast. Takie rozwiązania stoją w sprzeczności z faktycznymi potrzebami obszarów rewitalizacji w Polsce, które w dużej mierze wyznaczone zostały na terenach wiejskich, w tym popegeerowskich, poprzemysłowych i innych terenach niezamieszkanych. W artykule została podjęta próba analizy popytu obszarów rewitalizacji na instrumenty wsparcia wynikające z krajowego systemu wdrażania rewitalizacji.
Wejście w życie ustawy o rewitalizacji, a także dostępność źródeł finansowania w ramach polityki spójności UE, umożliwiły samorządom wykorzystanie procesów rewitalizacji jako narzędzia rozwoju lokalnego. Za sprawą tej ustawy rewitalizacja przeszła ewolucję – z instrumentu polityki miejskiej stała się jedną z wielu polityk publicznych realizowanych również na terenach wiejskich. Tymczasem regulacje ustawy, ułatwiające realizację interwencji rewitalizacyjnej, uwzględniają głównie uwarunkowania śródmiejskich obszarów rewitalizacji i przeznaczają im specjalne instrumenty urbanistyki operacyjnej, usprawniające przede wszystkim gospodarkę nieruchomościami, w tym o przeznaczeniu mieszkaniowym. Z przeprowadzonych badań wynika, że na terenach wiejskich nie korzysta się z potencjału narzędzi ustawy o rewitalizacji – w przeciwieństwie do gmin miejskich, które wykorzystują je w odniesieniu do obszarów rewitalizacji położonych w centrach miast. Takie rozwiązania stoją w sprzeczności z faktycznymi potrzebami obszarów rewitalizacji w Polsce, które w dużej mierze wyznaczone zostały na terenach wiejskich, w tym popegeerowskich, poprzemysłowych i innych terenach niezamieszkanych. W artykule została podjęta próba analizy popytu obszarów rewitalizacji na instrumenty wsparcia wynikające z krajowego systemu wdrażania rewitalizacji.
ABSTRACT
The entry into force of the Revitalisation Act, as well as the availability of financing sources under the EU cohesion policy, made it possible for local governments to use revitalisation processes as a tool for local development. Due to the Act, it has undergone an evolution in Poland. From an urban policy instrument, it has become one of many public policies implemented also in rural areas. However, the provisions of the Act, facilitating its implementation, mainly take into account downtown areas, allocating to them special operational planning tools by improving mainly real estate management, including housing. The research shows that in rural areas the Revitalisation Act tools are not used, contrary to the communes (gmina miejska) which use them in relation to urban regeneration areas located in city centres. Such solutions are in contradiction with the current needs of revitalisation areas in Poland which are largely designated in rural areas, including former state-owned farms (PGRs), post-industrial and other uninhabited areas. The article attempts to analyse the need for these instruments in terms of their supply, resulting from the implementation of the revitalisation system in Poland.
The entry into force of the Revitalisation Act, as well as the availability of financing sources under the EU cohesion policy, made it possible for local governments to use revitalisation processes as a tool for local development. Due to the Act, it has undergone an evolution in Poland. From an urban policy instrument, it has become one of many public policies implemented also in rural areas. However, the provisions of the Act, facilitating its implementation, mainly take into account downtown areas, allocating to them special operational planning tools by improving mainly real estate management, including housing. The research shows that in rural areas the Revitalisation Act tools are not used, contrary to the communes (gmina miejska) which use them in relation to urban regeneration areas located in city centres. Such solutions are in contradiction with the current needs of revitalisation areas in Poland which are largely designated in rural areas, including former state-owned farms (PGRs), post-industrial and other uninhabited areas. The article attempts to analyse the need for these instruments in terms of their supply, resulting from the implementation of the revitalisation system in Poland.
REFERENCES
Bal-Domańska i in., 2019, Pozyskanie danych z zakresu rewitalizacji na poziomie gmin (NUTS-5) za lata 2018–2019. Raport cząstkowy za 2018 r., Centrum Badań i Edukacji Statystycznej GUS, Jachranka.
Brol R., 1998, Rozwój lokalny – nowa logika rozwoju gospodarczego, Gospodarka lokalna w teorii i w praktyce, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław.
Hajduga P., Rogowska M., 2015, Polityka miejska Polski w nowym okresie programowym Unii Europejskiej, [w:] Prace Naukowe/Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, t. Projekty lokalne i regionalne: rola kompetencji w zarządzaniu projektami, Katowice, 116–128.
Jadach-Sepioło A. (red.), 2020, Badanie systemu zarządzania i wdrażania procesów rewitalizacji w Polsce, Instytut Rozwoju Miast i Regionów, ECORYS, na zlecenie Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej, Warszawa.
Jadach-Sepioło A., Kułaczkowska A., 2019, Specjalna Strefa Rewitalizacji w praktyce, Instytut Rozwoju Miast i Regionów na zlecenie Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej, Warszawa.
Jarczewski W., Kułaczkowska A. (red.), 2019, Rewitalizacja. Raport o stanie polskich miast, Obserwatorium Polityki Miejskiej IRMiR, Warszawa–Kraków.
Karta Lipska na rzecz zrównoważonego rozwoju miast europejskich, przyjęta z okazji nieformalnego spotkania ministrów w sprawie rozwoju miast i spójności terytorialnej w Lipsku, w dniach 24–25 maja 2007 r. Dostępne na: http://www.sarp.org.pl/pliki/karta_lipska_pl.pdf [data dostępu: 12.08.2020].
Parysek J.J., 1995, Rola samorządu terytorialnego w rozwoju lokalnym, [w]: J.J. Parysek (red.) Rozwój lokalny: zagospodarowanie przestrzenne i nisze atrakcyjności gospodarczej (Studia KPZK PAN T. CIV), Polska Akademia Nauk, Warszawa, 37–56.
Purgat A., Reszel A., 1997, Zarządzanie gminą w teorii i praktyce. Poradnik, Zachodnie Centrum Organizacji, Warszawa.
Rewitalizacja w gminie – cykliczne badanie roczne realizowane przez GUS wśród wszystkich gmin w Polsce, wynikające z Programu Badań Statystycznych Statystki Publicznej (edycja 2018 r.).
Spadło K., Jadach-Sepioło A., 2020, Analiza programów rewitalizacji funkcjonujących w województwie opolskim w latach 2014–2020, Instytut Rozwoju Miast i Regionów na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Opolskiego, Warszawa.
Spadło K., Kaszuba K., 2019, Regeneration process in degraded economically and socially rural areas. Case study of Wierzbica municipality, Przestrzeń i Forma, 38, 175–196.
Sztando A., 2017, Lokalna i ponadlokalne polityki rozwoju lokalnego – istota, rodzaje i spójność, Roczniki Nauk Społecznych, 9(45)/1, 25–50.
Akty prawne i orzecznictwa
Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2030, Załącznik do uchwały nr 102 Rady Ministrów z dnia 17 września 2019 r. w sprawie przyjęcia „Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2030”, M.P. 2019 poz. 1060.
Ustawa z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji, Dz. U. 2015 poz. 1777 z późn. zm. Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki roz-
woju, Dz. U. 2006 Nr 227 poz. 1658 z późn. zm.
Wyrok NSA z dnia 21 października 2008 r., sygn. akt III GSK 411/08.
Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020, 02.08.2016, MR/H 2014-2020/20(2)08/2016. Dostępne na: https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/media/23916/Wytyczne_dot_rewitalizacji_po_aktualizacji-zatwierdzone02082016clear.pdf
[data dostępu: 02.08.2020].
Bal-Domańska i in., 2019, Pozyskanie danych z zakresu rewitalizacji na poziomie gmin (NUTS-5) za lata 2018–2019. Raport cząstkowy za 2018 r., Centrum Badań i Edukacji Statystycznej GUS, Jachranka.
Brol R., 1998, Rozwój lokalny – nowa logika rozwoju gospodarczego, Gospodarka lokalna w teorii i w praktyce, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław.
Hajduga P., Rogowska M., 2015, Polityka miejska Polski w nowym okresie programowym Unii Europejskiej, [w:] Prace Naukowe/Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, t. Projekty lokalne i regionalne: rola kompetencji w zarządzaniu projektami, Katowice, 116–128.
Jadach-Sepioło A. (red.), 2020, Badanie systemu zarządzania i wdrażania procesów rewitalizacji w Polsce, Instytut Rozwoju Miast i Regionów, ECORYS, na zlecenie Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej, Warszawa.
Jadach-Sepioło A., Kułaczkowska A., 2019, Specjalna Strefa Rewitalizacji w praktyce, Instytut Rozwoju Miast i Regionów na zlecenie Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej, Warszawa.
Jarczewski W., Kułaczkowska A. (red.), 2019, Rewitalizacja. Raport o stanie polskich miast, Obserwatorium Polityki Miejskiej IRMiR, Warszawa–Kraków.
Karta Lipska na rzecz zrównoważonego rozwoju miast europejskich, przyjęta z okazji nieformalnego spotkania ministrów w sprawie rozwoju miast i spójności terytorialnej w Lipsku, w dniach 24–25 maja 2007 r. Dostępne na: http://www.sarp.org.pl/pliki/karta_lipska_pl.pdf [data dostępu: 12.08.2020].
Parysek J.J., 1995, Rola samorządu terytorialnego w rozwoju lokalnym, [w]: J.J. Parysek (red.) Rozwój lokalny: zagospodarowanie przestrzenne i nisze atrakcyjności gospodarczej (Studia KPZK PAN T. CIV), Polska Akademia Nauk, Warszawa, 37–56.
Purgat A., Reszel A., 1997, Zarządzanie gminą w teorii i praktyce. Poradnik, Zachodnie Centrum Organizacji, Warszawa.
Rewitalizacja w gminie – cykliczne badanie roczne realizowane przez GUS wśród wszystkich gmin w Polsce, wynikające z Programu Badań Statystycznych Statystki Publicznej (edycja 2018 r.).
Spadło K., Jadach-Sepioło A., 2020, Analiza programów rewitalizacji funkcjonujących w województwie opolskim w latach 2014–2020, Instytut Rozwoju Miast i Regionów na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Opolskiego, Warszawa.
Spadło K., Kaszuba K., 2019, Regeneration process in degraded economically and socially rural areas. Case study of Wierzbica municipality, Przestrzeń i Forma, 38, 175–196.
Sztando A., 2017, Lokalna i ponadlokalne polityki rozwoju lokalnego – istota, rodzaje i spójność, Roczniki Nauk Społecznych, 9(45)/1, 25–50.
Akty prawne i orzecznictwa
Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2030, Załącznik do uchwały nr 102 Rady Ministrów z dnia 17 września 2019 r. w sprawie przyjęcia „Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2030”, M.P. 2019 poz. 1060.
Ustawa z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji, Dz. U. 2015 poz. 1777 z późn. zm. Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki roz-
woju, Dz. U. 2006 Nr 227 poz. 1658 z późn. zm.
Wyrok NSA z dnia 21 października 2008 r., sygn. akt III GSK 411/08.
Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020, 02.08.2016, MR/H 2014-2020/20(2)08/2016. Dostępne na: https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/media/23916/Wytyczne_dot_rewitalizacji_po_aktualizacji-zatwierdzone02082016clear.pdf
[data dostępu: 02.08.2020].