UDI Volume 71 (Wrzesień/September 2021) |
|
|
Borys Martela
Czy instytucje przejęły budżet obywatelski? Wpływ grup interesu na wyniki głosowania w 2020 r. Have institutional actors taken over participatory budgeting? The impact of interest groups on the result of voting in 2020 Urban Development Issues, vol. 71, 38–47. https://doi.org/10.51733/udi.2021.71.04
Słowa kluczowe: budżet obywatelski grupy interesu, partycypacja obywatelska, konsultacje społeczne, miasta
Keywords: participatory budget, interest groups, public participation, public consultations, cities |
ABSTRAKT
Artykuł podejmuje problem wpływu grup interesu na wyniki polskich budżetów obywatelskich. W tekście skupiam się na środowiskach wspierających projekty dotyczące placówek realizujących zadania publiczne związane z edukacją, kulturą, bezpieczeństwem i ochroną zdrowia. Tego typu zadania postrzega się często jako sprzeczne z ideą budżetu obywatelskiego i przeciwstawia się je oddolnym inicjatywom mieszkańców. Na podstawie wyników głosowań w miejskich budżetach obywatelskich w 2020 r. (N=180) próbuję oszacować siłę wpływu grup interesu skupionych wokół wymienionych projektów instytucjonalnych. Wyniki analizy pokazują duże zróżnicowanie pomiędzy poszczególnymi jednostkami samorządu terytorialnego. Chociaż w większości miast projekty dotyczące placówek to nie więcej niż 26% wszystkich zwycięskich propozycji, to w 16% miast stanowią one większość. Pokazuje to, że choć zjawisko przejęcia budżetu przez badane grupy interesu nie jest powszechne, to może występować w niektórych miastach. Tego typu sytuacje należy ocenić krytyczne. Znikome szanse na zwycięstwo projektów niezwiązanych z instytucjami i organizacjami mogą w dłuższej perspektywie zniechęcać mieszkańców do udziału w procesie. Wpływają również negatywnie na ocenę tego, w jakim stopniu budżet służy potrzebom mieszkańców, a w jakim polega jedynie na zwiększaniu finansowania podstawowych zadań samorządu.
Artykuł podejmuje problem wpływu grup interesu na wyniki polskich budżetów obywatelskich. W tekście skupiam się na środowiskach wspierających projekty dotyczące placówek realizujących zadania publiczne związane z edukacją, kulturą, bezpieczeństwem i ochroną zdrowia. Tego typu zadania postrzega się często jako sprzeczne z ideą budżetu obywatelskiego i przeciwstawia się je oddolnym inicjatywom mieszkańców. Na podstawie wyników głosowań w miejskich budżetach obywatelskich w 2020 r. (N=180) próbuję oszacować siłę wpływu grup interesu skupionych wokół wymienionych projektów instytucjonalnych. Wyniki analizy pokazują duże zróżnicowanie pomiędzy poszczególnymi jednostkami samorządu terytorialnego. Chociaż w większości miast projekty dotyczące placówek to nie więcej niż 26% wszystkich zwycięskich propozycji, to w 16% miast stanowią one większość. Pokazuje to, że choć zjawisko przejęcia budżetu przez badane grupy interesu nie jest powszechne, to może występować w niektórych miastach. Tego typu sytuacje należy ocenić krytyczne. Znikome szanse na zwycięstwo projektów niezwiązanych z instytucjami i organizacjami mogą w dłuższej perspektywie zniechęcać mieszkańców do udziału w procesie. Wpływają również negatywnie na ocenę tego, w jakim stopniu budżet służy potrzebom mieszkańców, a w jakim polega jedynie na zwiększaniu finansowania podstawowych zadań samorządu.
ABSTRACT
The article addresses the problem of the influence of interest groups on participatory budgeting in Poland. In the text I focus on groups, which support the public institutions or establishments entrusted with public tasks associated with education, culture, security and healthcare. Such tasks are often perceived as incompatible with the concept of participatory budgeting and considered to be the antithesis of grassroots initiatives of residents. Based on the results of participatory budgeting in Polish cities in 2020 (N=180), I attempt to estimate the influence of interest groups clustered around institutional projects in the areas mentioned above. The results of the analysis reveal considerable differences between local governments. Although in most cities institutional projects account for no more than 26% of all winning proposals, in 16% of the cities they represent the majority. This shows that even though the interest groups under study do not commonly take over the participatory budgeting, such cases might occur in some cities, which should be assessed critically. Low probability that projects unrelated to institutions and organisations will succeed, may discourage citizens from participating in the long run. It also undermines people’s trust in participatory budgeting as a means of serving residents’ needs, since they growingly tend to perceive it as a way of providing extra funds for what are meant to be the basic tasks of local government.
The article addresses the problem of the influence of interest groups on participatory budgeting in Poland. In the text I focus on groups, which support the public institutions or establishments entrusted with public tasks associated with education, culture, security and healthcare. Such tasks are often perceived as incompatible with the concept of participatory budgeting and considered to be the antithesis of grassroots initiatives of residents. Based on the results of participatory budgeting in Polish cities in 2020 (N=180), I attempt to estimate the influence of interest groups clustered around institutional projects in the areas mentioned above. The results of the analysis reveal considerable differences between local governments. Although in most cities institutional projects account for no more than 26% of all winning proposals, in 16% of the cities they represent the majority. This shows that even though the interest groups under study do not commonly take over the participatory budgeting, such cases might occur in some cities, which should be assessed critically. Low probability that projects unrelated to institutions and organisations will succeed, may discourage citizens from participating in the long run. It also undermines people’s trust in participatory budgeting as a means of serving residents’ needs, since they growingly tend to perceive it as a way of providing extra funds for what are meant to be the basic tasks of local government.
REFERENCES
Brzeziński K., 2017, Budżet (nie)obywatelski? – analiza czterech edycji łódzkiego budżetu obywatelskiego, Pedagogika Społeczna, 3(65), 135–155.
Brzeziński K., 2018, Budżet partycypacyjny jako alternatywny i prosty sposób pomiaru jakości życia w mieście, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 534, 44–56. https://doi.org/10.15611/pn.2018.534.04.
Brzeziński K., 2019, „Dane z ulicy” – propozycje i sugestie na temat wykorzystania materiałów z procesów partycypacyjnych, Człowiek i Społeczeństwo, 48, 35–54. https://doi.org/10.14746/cis.2019.48.3.
Brzeziński K., Michalska-Żyła A., 2018, Budżet obywatelski a społeczne wytwarzanie przestrzeni miejskiej – przykład Łodzi, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 534, 57–69. https://doi.org/10.15611/pn.2018.534.05.
Bujalski S., 24.10.2019, Budżet obywatelski w Łodzi to farsa. Miał pobudzać kreatywność, a służy remontom szkolnych kuchni, Wyborcza.pl Łódź. Dostępne na: https://lodz.wyborcza.pl/lodz/7,44788,25342311,budzet-obywatelski-w-lodzi-to-farsa-mial-pobudzac-kreatywnosc.html?disableRedirects=true [data dostępu: 12.07.2021].
Dias N., Enríquez S., Júlio, S. (Org.), 2019, Participatory Budgeting World Atlas, Epopeia and Oficina, Faro. Dostępne na: www.oficina.org.pt/atlas [data dostępu: 10.03.2020].
Izdebski: Mieszkańcy bywają rozczarowani budżetami obywatelskimi, 29.01.2020, wywiad z K. Izdebskim przepr. P. Słowik, GazetaPrawna.pl. Dostępne na: https://serwisy.gazetaprawna.pl/samorzad/artykuly/1451105,izdebski-samorzady-budzet-obywatelski-mieszkancy-miasta.html [data dostępu: 9.07.2021].
Kajdanek K., 2015, Budżet obywatelski czy „budżet obywatelski”? Komentarz w sprawie Wrocławskiego Budżetu Obywatelskiego, Problemy Rozwoju Miast, 2, 29–35.
Leszkowicz-Baczyński J., 2016, Budżet partycypacyjny jako szansa redukcji społecznych problemów miast, Przegląd Socjologiczny, 65(1), 147–167.
Martela B., 2016, Raport z ewaluacji Gdyńskiego Budżetu Obywatelskiego 2016, Laboratorium Innowacji Społecznych. Dostępne na: https://bo.gdynia.pl/cms/fck/uploaded/Raport%20zbiorczy.pdf [data dostępu: 16.07.2021].
Martela B., 2020, Wpływ budżetu obywatelskiego na przestrzeń polskich miast, Urban Development Issues, 66, 173–182.
Martela B., Bubak G., Janik L., 2021, Barometr budżetu obywatelskiego. Edycja 2020, Instytut Rozwoju Miast i Regionów, Warszawa – Kraków. Dostępne na: http://obserwatorium.miasta.pl/wp-content/uploads/2021/06/Barometr-bud%C5%BCetu-obywatelskiego-Martela-Bubak-Janik-opm-irmir-2020.pdf [data dostępu: 11.07.2021].
Nykiel K., 17.11.2019, Jak zmieniał się łódzki Budżet Obywatelski – na wykresach, KosmoGrafie. Dostępne na: https://kosmografie.wordpress.com/2019/11/17/jak-zmienial-sie-lodzki-budzet-obywatelski-na-wykresach/ [data dostępu: 11.07.2021].
Nykiel K., 5.01.2021, Łódzki Budżet Obywatelski 2020/21 – najlepsza edycja jak dotąd?, KosmoGrafie. Dostępne na: https://kosmografie.wordpress.com/2021/01/05/lodzki-budzet-obywatelski-2020-21-najlepsza-edycja-jak-dotad/ [data dostępu: 11.07.2021].
Piech K., 2019, Typologia zwycięskich projektów w budżecie obywatelskim, [w:] P. Pistelok, B. Martela (red.), Partycypacja publiczna. Raport o stanie polskich miast, Instytut Rozwoju Miast i Regionów, Warszawa–Kraków, 88–92.
Pistelok P., 2019, Dąbrowski Budżet Partycypacyjny 2.0, [w:] P. Pistelok, B. Martela (red.), Partycypacja publiczna. Raport o stanie polskich miast, Instytut Rozwoju Miast i Regionów, Warszawa–Kraków, 143–155.
Pistelok P., Martela B., 2019, Budżet obywatelski, [w:] P. Pistelok, B. Martela (red.), Partycypacja publiczna. Raport o stanie polskich miast, Instytut Rozwoju Miast i Regionów, Warszawa-Kraków, 75–88.
Rzeńca A., Sobol A., 2018, Budżet obywatelski jako instrument kształtowania przestrzeni miasta, Biuletyn KPZK PAN, 272, 205–215.
Shah A., 2007, Overview, [w:] A. Shah (red.), Participatory Budgeting, The World Bank, Waszyngton.
Skórka A., 29.06.2020, Tarnów. Szkolne lobby bierze głosy. Dostępne na: https://tarnow.naszemiasto.pl/tarnow-szkolne-lobby-bierze-glosy/ar/c3-2340410 [data dostępu: 9.07.2021]
Słowik P., 10.07.2016, Budżet obywatelski: Miał być zbawieniem dla aktywistów, a pokazuje urzędniczą butę, GazetaPrawna.pl. Dostępne na: https://serwisy.gazetaprawna.pl/samorzad/artykuly/958384,budzet-obywatelski-urzednicy.html [data dostępu: 12.07.2021].
Akty prawne i orzecznictwo
Uchwała Nr III/33/2018 Rady Miasta Gorzowa Wielkopolskiego z dnia 19 grudnia 2018 r. w sprawie wymagań jakie powinien spełniać projekt budżetu obywatelskiego oraz zasad i trybu przeprowadzenia konsultacji społecznych do budżetu obywatelskiego w ramach budżetu Miasta Gorzowa Wielkopolskiego.
Uchwała Nr IV/80/18 Rady Miasta Gdyni z dnia 19 grudnia 2018 r. w sprawie zasad i trybu przeprowadzenia Budżetu Obywatelskiego.
Uchwała Nr XIII/156/2019 Rady Miejskiej w Głogowie Małopolskim z dnia 8 sierpnia 2019 r. w sprawie określenia zasad przygotowania i realizacji budżetu obywatelskiego.
Uchwała Nr XX/787/20 Rady Miejskiej w Łodzi z dnia 19 lutego 2020 r. w sprawie określenia wymagań, jakie powinien spełniać projekt Łódzkiego Budżetu Obywatelskiego.
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, Dz.U. 1990 nr 16 poz. 95.
Brzeziński K., 2017, Budżet (nie)obywatelski? – analiza czterech edycji łódzkiego budżetu obywatelskiego, Pedagogika Społeczna, 3(65), 135–155.
Brzeziński K., 2018, Budżet partycypacyjny jako alternatywny i prosty sposób pomiaru jakości życia w mieście, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 534, 44–56. https://doi.org/10.15611/pn.2018.534.04.
Brzeziński K., 2019, „Dane z ulicy” – propozycje i sugestie na temat wykorzystania materiałów z procesów partycypacyjnych, Człowiek i Społeczeństwo, 48, 35–54. https://doi.org/10.14746/cis.2019.48.3.
Brzeziński K., Michalska-Żyła A., 2018, Budżet obywatelski a społeczne wytwarzanie przestrzeni miejskiej – przykład Łodzi, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 534, 57–69. https://doi.org/10.15611/pn.2018.534.05.
Bujalski S., 24.10.2019, Budżet obywatelski w Łodzi to farsa. Miał pobudzać kreatywność, a służy remontom szkolnych kuchni, Wyborcza.pl Łódź. Dostępne na: https://lodz.wyborcza.pl/lodz/7,44788,25342311,budzet-obywatelski-w-lodzi-to-farsa-mial-pobudzac-kreatywnosc.html?disableRedirects=true [data dostępu: 12.07.2021].
Dias N., Enríquez S., Júlio, S. (Org.), 2019, Participatory Budgeting World Atlas, Epopeia and Oficina, Faro. Dostępne na: www.oficina.org.pt/atlas [data dostępu: 10.03.2020].
Izdebski: Mieszkańcy bywają rozczarowani budżetami obywatelskimi, 29.01.2020, wywiad z K. Izdebskim przepr. P. Słowik, GazetaPrawna.pl. Dostępne na: https://serwisy.gazetaprawna.pl/samorzad/artykuly/1451105,izdebski-samorzady-budzet-obywatelski-mieszkancy-miasta.html [data dostępu: 9.07.2021].
Kajdanek K., 2015, Budżet obywatelski czy „budżet obywatelski”? Komentarz w sprawie Wrocławskiego Budżetu Obywatelskiego, Problemy Rozwoju Miast, 2, 29–35.
Leszkowicz-Baczyński J., 2016, Budżet partycypacyjny jako szansa redukcji społecznych problemów miast, Przegląd Socjologiczny, 65(1), 147–167.
Martela B., 2016, Raport z ewaluacji Gdyńskiego Budżetu Obywatelskiego 2016, Laboratorium Innowacji Społecznych. Dostępne na: https://bo.gdynia.pl/cms/fck/uploaded/Raport%20zbiorczy.pdf [data dostępu: 16.07.2021].
Martela B., 2020, Wpływ budżetu obywatelskiego na przestrzeń polskich miast, Urban Development Issues, 66, 173–182.
Martela B., Bubak G., Janik L., 2021, Barometr budżetu obywatelskiego. Edycja 2020, Instytut Rozwoju Miast i Regionów, Warszawa – Kraków. Dostępne na: http://obserwatorium.miasta.pl/wp-content/uploads/2021/06/Barometr-bud%C5%BCetu-obywatelskiego-Martela-Bubak-Janik-opm-irmir-2020.pdf [data dostępu: 11.07.2021].
Nykiel K., 17.11.2019, Jak zmieniał się łódzki Budżet Obywatelski – na wykresach, KosmoGrafie. Dostępne na: https://kosmografie.wordpress.com/2019/11/17/jak-zmienial-sie-lodzki-budzet-obywatelski-na-wykresach/ [data dostępu: 11.07.2021].
Nykiel K., 5.01.2021, Łódzki Budżet Obywatelski 2020/21 – najlepsza edycja jak dotąd?, KosmoGrafie. Dostępne na: https://kosmografie.wordpress.com/2021/01/05/lodzki-budzet-obywatelski-2020-21-najlepsza-edycja-jak-dotad/ [data dostępu: 11.07.2021].
Piech K., 2019, Typologia zwycięskich projektów w budżecie obywatelskim, [w:] P. Pistelok, B. Martela (red.), Partycypacja publiczna. Raport o stanie polskich miast, Instytut Rozwoju Miast i Regionów, Warszawa–Kraków, 88–92.
Pistelok P., 2019, Dąbrowski Budżet Partycypacyjny 2.0, [w:] P. Pistelok, B. Martela (red.), Partycypacja publiczna. Raport o stanie polskich miast, Instytut Rozwoju Miast i Regionów, Warszawa–Kraków, 143–155.
Pistelok P., Martela B., 2019, Budżet obywatelski, [w:] P. Pistelok, B. Martela (red.), Partycypacja publiczna. Raport o stanie polskich miast, Instytut Rozwoju Miast i Regionów, Warszawa-Kraków, 75–88.
Rzeńca A., Sobol A., 2018, Budżet obywatelski jako instrument kształtowania przestrzeni miasta, Biuletyn KPZK PAN, 272, 205–215.
Shah A., 2007, Overview, [w:] A. Shah (red.), Participatory Budgeting, The World Bank, Waszyngton.
Skórka A., 29.06.2020, Tarnów. Szkolne lobby bierze głosy. Dostępne na: https://tarnow.naszemiasto.pl/tarnow-szkolne-lobby-bierze-glosy/ar/c3-2340410 [data dostępu: 9.07.2021]
Słowik P., 10.07.2016, Budżet obywatelski: Miał być zbawieniem dla aktywistów, a pokazuje urzędniczą butę, GazetaPrawna.pl. Dostępne na: https://serwisy.gazetaprawna.pl/samorzad/artykuly/958384,budzet-obywatelski-urzednicy.html [data dostępu: 12.07.2021].
Akty prawne i orzecznictwo
Uchwała Nr III/33/2018 Rady Miasta Gorzowa Wielkopolskiego z dnia 19 grudnia 2018 r. w sprawie wymagań jakie powinien spełniać projekt budżetu obywatelskiego oraz zasad i trybu przeprowadzenia konsultacji społecznych do budżetu obywatelskiego w ramach budżetu Miasta Gorzowa Wielkopolskiego.
Uchwała Nr IV/80/18 Rady Miasta Gdyni z dnia 19 grudnia 2018 r. w sprawie zasad i trybu przeprowadzenia Budżetu Obywatelskiego.
Uchwała Nr XIII/156/2019 Rady Miejskiej w Głogowie Małopolskim z dnia 8 sierpnia 2019 r. w sprawie określenia zasad przygotowania i realizacji budżetu obywatelskiego.
Uchwała Nr XX/787/20 Rady Miejskiej w Łodzi z dnia 19 lutego 2020 r. w sprawie określenia wymagań, jakie powinien spełniać projekt Łódzkiego Budżetu Obywatelskiego.
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, Dz.U. 1990 nr 16 poz. 95.