UDI Volume 70 (Czerwiec/June 2021)
Ilona Morawska, Magdalena Zalasińska​​
Procesy suburbanizacji miast w zapisach krajowych oraz regionalnych dokumentów strategicznych i planistycznych
Processes of suburbanisation of cities in national and regional provisions of strategic and planning documents
Urban Development Issues, vol. 70, 25–37. https://doi.org/10.51733/udi.2021.70.03
Słowa kluczowe: suburbanizacja, planowanie przestrzenne, polityka przestrzenna, dokumenty strategiczne
Keywords: suburbanisation, spatial planning, spatial policy, strategic documents
ABSTRAKT
Suburbanizacja jest zjawiskiem zróżnicowanym oraz złożonym, głównie ze względu na wieloaspektowy, a także wielowymiarowy charakter. Skala tego zjawiska niesie za sobą wiele negatywnych skutków, widocznych zarówno w kontekście zmian demograficznych, społecznych oraz gospodarczych, jak i przestrzennych. Dokumenty planistyczne i strategiczne mają teoretycznie za zadanie te negatywne konsekwencje identyfikować, a także hamować. Diagnoza stanu istniejącego, stanowiąca integralną część każdego dokumentu, jest miejscem, w którym przede wszystkim powinny pojawiać się sygnały dotyczące tego rodzaju problemów. Analiza dokumentów, przygotowanych tak na szczeblu krajowym, jak i regionalnym, pozwoliła na stwierdzenie, że dostrzega się silną korelację między zmianami w użytkowaniu ziemi i intensywnym rozwojem zabudowy a procesem suburbanizacji. Wśród negatywnych konsekwencji tej ostatniej najczęściej wskazywano zwiększenie nakładów na infrastrukturę techniczną i komunikacyjną, niekorzystne oddziaływanie na środowisko oraz zwiększenie zagrożenia powodziowego i chaos przestrzenny. Oprócz skutków negatywnych dla samych obszarów suburbanizowanych wskazywano również na te odnoszące się do miast, a konkretnie do wyludniania się ich części centralnych. Artykuł ten stanowi analizę najważniejszych dokumentów ze szczebla krajowego i regionalnego pod kątem zapisów dotyczących suburbanizacji, a także jej poprawnego zdiagnozowania oraz propozycji przeciwdziałania jej skutkom.
ABSTRACT
Suburbanisation is a diverse and complex phenomenon, mainly due to its multifaceted and multidimensional nature. The scale of this phenomenon has many negative effects, visible in the context of demographic, social, economic and spatial changes. Theoretically, planning and strategic documents are supposed to identify and inhibit these negative phenomena. Diagnosis of the current state, which is an integral section of every document, is the part where signals concerning such problems should appear in the first place. The analysis of documents, prepared both at the national and regional level, showed that there is a strong correlation between changes in land use and intensive development of buildings and the process of suburbanization. Among the negative consequences of the latter, the most frequently indicated were the increase in expenditure on technical and communication infrastructure, unfavorable environmental impact and increased flood risk and spatial chaos. In addition to the negative effects on the suburbanised areas themselves, also those relating to cities, namely depopulation of their central parts, were indicated. This article is an analysis of the most important documents, at the national and regional level, in terms of provisions on suburbanisation, as well as its correct diagnosis and proposals to counter its effects.
REFERENCES 
Bański J., Wesołowska M., 2006, Rozwój budownictwa mieszkaniowego na obszarach wiejskich województwa lubelskiego, Przegląd Geograficzny, 78(2), 207–229.
Feltynowski M., 2010 Planowanie przestrzenne na obszarach wiejskich Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego a problem rozprzestrzeniania się miast, Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, 13/2010, 111–121.
Gałka J., Warych-Juras A., 2018, Suburbanization and migration in Polish metropolitan areas during political transition, Acta Geographica Slovenica, 58(2), 63–72. https://doi.org/10.3986/ags.2256.   
Harańczyk A., 2015, Procesy suburbanizacji w krakowskim obszarze funkcjonalnym, Studia Miejskie, 18, 131–146. https://doi.org/10.25167/sm.2439.
Harasimowicz A., 2018, Suburbanizacja a rola obszarów otaczających miasto – ujęcie teoretyczne, Studia Miejskie, 29, 115–130. https://doi.org/10.25167/sm2017.029.08.
Heffner K., 2016, Proces suburbanizacji a polityka miejska w Polsce, [w:] T. Marszał (red.), Miasto – region – gospodarka w badaniach geograficznych. W stulecie urodzin Profesora Ludwika Straszewicza, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 75–110. https://doi.org/10.18778/8088-005-4.05.
Majer A., 2010, Socjologia i przestrzeń miejska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Mesjasz-Lech A., Szczepańska A., 2015, Development of Suburbanization in the Context of Socio-economic Changes in Urban Areas on the Example of Poland, Materiały z 11 Międzynarodowej Konferencji Zarządzania, Przedsiębiorczości I Benchmarkingu, Keleti.
O’Sullivan A., 2003, Urban Economics, McGraw-Hill, Nowy Jork.
Pieretti G., 2014, Suburbanization, [w:] A.C. Michalos (red.), Encyclopedia of Quality of Life and Well-Being Research, Springer, Dordrecht, 6468–6470. https://doi.org/10.1007/978-94-007-0753-5_2913.
Sokołowski D., 1992, Zróżnicowanie małych miast Polski w aspekcie funkcjonalnym i infrastrukturalnym, Czasopismo Geograficzne, 63(3–4), 295–312.
Słysz K., Ożdżyńska R., Górska Z., 2013, Analiza konsekwencji rozprzestrzeniania się zabudowy miast dla systemów wodociągowo-kanalizacyjnych, Problemy Rozwoju Miast, 1, 135–141.
Szmytkie R., 2014, Metody analizy morfologii i fizjonomii jednostek osadniczych (Rozprawy Naukowe Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego, 35), Uniwersytet Wrocławski, Wrocław.
Wdowicka M., Mierzejewska L., 2021, Procesy suburbanizacji w strefie podmiejskiej Poznania, Prace i Studia Geograficzne, 65(3), 125–137.
Pengjun Z., Shengxiao L., 2018, Suburbanization, land use of TOD and lifestyle mobility in the suburbs: An examination of passengers’ choice to live, shop and entertain in the metro station areas of Beijing, Journal of Transport and Land Use, 11(1). https://doi.org/10.5198/jtlu.2018.1099  
Źróbek-Różańska, A. Wolny-Kucińska, 2017, Zatrzymać czy pozwolić? Nieoczywiste skutki suburbanizacji. Studium podolsztyńskich gmin wiejskich, Studia Miejskie, 26, 9–23. https://doi.org/10.25167/sm2017.026.01.
 
AKTY PRAWNE I ORZECZNICTWO
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 o samorządzie województwa, Dz. U. z 2020 r. poz. 1668.
Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, Dz.U. 2021 r. poz. 741.
Ustawa z dnia 15 lipca 2020 r. o zmianie ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. 2020 poz. 1378.

 ZAŁĄCZNIK NR 1. WYKAZ ANALIZOWANYCH I CYTOWANYCH DOKUMENTÓW STRATEGICZNYCH I PLANISTYCZNYCH
  1. Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, 2011, Uchwała Nr 239, poz. 252, Warszawa.
  2. Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, 2015, Krajowa Polityka Miejska 2023, Warszawa.
  3. Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, 2017, Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, Warszawa.
  4. Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, 2019, Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego, Warszawa.
  5. Ministerstwo Infrastruktury, 2019, Strategia Zrównoważonego Rozwoju Transportu, Warszawa.
  6. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 2012, Strategia Zrównoważonego Rozwoju Wsi, Rolnictwa i Rybactwa, Warszawa.
  7. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Zasady Realizacji Zintegrowanych Inwestycji terytorialnych w Polsce, 2013, Warszawa.
  8. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego, 2020, Załącznik do Uchwały Nr XIX/482/20, Wrocław.
  9. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Kujawsko-Pomorskiego, 2019, Załącznik do Uchwały Nr VIII/135/19, Toruń.
  10. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego, 2019, Załącznik do Uchwały Nr IX/160/2019, Lublin.
  11. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubuskiego, 2018, Załącznik do Uchwały Nr XLIV/667/18, Zielona Góra.
  12. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego, 2018, Załącznik do Uchwały Nr LV/679/18, Łódź.
  13. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego, 2018, Załącznik do Uchwały Nr XLVII/732/18/2018, Kraków.
  14. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego, 2018, Załącznik do Uchwały Nr 22/18, Warszawa.
  15. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Opolskiego, 2020, Załącznik do Uchwały Nr XXVI/529/20, Opole.
  16. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Podkarpackiego, 2018, Załącznik do Uchwały Nr LIX/930/18, Rzeszów.
  17. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Podlaskiego, 2017, Załącznik do Uchwały Nr XXXVI/330/17, Białystok.
  18. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Pomorskiego, 2016, Załącznik do Uchwały Nr 318/XXX/16, Gdańsk.
  19. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Śląskiego, 2016, Załącznik do Uchwały Nr V/26/2/2016, Katowice.
  20. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Świętokrzyskiego, 2020, Załącznik do Uchwały Nr XXVII/377/20, Kielce.
  21. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Warmińsko-Mazurskiego, 2018, Załącznik do Uchwały Nr XXXIX/832/18, Olsztyn.
  22. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Wielkopolskiego, 2019, Załącznik do Uchwały Nr V/70/19, Poznań.
  23. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Zachodniopomorskiego, 2020, Załącznik do Uchwały Nr XVII/214/20, Szczecin.
  24. Strategia Miejskiego Obszaru Funkcjonalnego Olsztyna, 2016, Warszawa-Olsztyn.
  25. Strategia Regionalnych Inwestycji Terytorialnych Subregionu Północnego Województwa Śląskiego, 2016, Częstochowa.
  26. Strategia Regionalnych Inwestycji Terytorialnych Subregionu Zachodniego Województwa Śląskiego, 2016, Rybnik.
  27. Strategia Rozwoju Elbląskiego Obszaru Funkcjonalnego / Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych, 2020, Elbląg.
  28. Strategia Rozwoju Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego 2020+, 2020, Łódź.
  29. Strategia Rozwoju Subregionu Południowego Województwa Śląskiego na lata 2014-2020 oraz Strategia Regionalnych Inwestycji Terytorialnych Subregionu Południowego Województwa Śląskiego na lata 2014-2020, 2015, Bielsko-Biała.
  30. Strategia Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych Aglomeracji Jeleniogórskiej na lata 2014-2023, 2015 (aktualizacja 2019), Jelenia Góra.
  31. Strategia Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych Aglomeracji Opolskiej, 2016, Opole.
  32. Strategia Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych Aglomeracji Wałbrzyskiej, 2016, Wałbrzych.
  33. Strategia Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych Białostockiego Obszaru Funkcjonalnego na lata 2014-2020 (wersja 6), 2020, Białystok.
  34. Strategia Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych dla Bydgosko-Toruńskiego Obszaru Funkcjonalnego, 2016, Bydgoszcz.
  35. Strategia Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych dla Krakowskiego Obszaru Funkcjonalnego, 2015 (z późn. zm.), Kraków.
  36. Strategia Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych dla rozwoju Aglomeracji Kalisko-Ostrowskiej, 2016, Kalisz.
  37. Strategia Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych dla Warszawskiego Obszaru Funkcjonalnego 2014-2020+, 2021, Warszawa.
  38. Strategia Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych Kieleckiego Obszaru Funkcjonalnego na lata 2014-2020, 2020, Kielce.
  39. Strategia Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych Koszalińsko-Kołobrzesko-Białogardzkiego Obszaru Funkcjonalnego, 2019, Koszalin.
  40. Strategia Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych Lubelskiego Obszaru Funkcjonalnego na lata 2014-2020, 2016, Lublin.
  41. Strategia Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych Miejskiego Obszaru Funkcjonalnego Gorzowa Wielkopolskiego, 2017, Gorzów Wielkopolski.
  42. Strategia Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych Miejskiego Obszaru Funkcjonalnego Zielonej Góry (Strategia ZIT MOF ZG), 2016, Zielona Góra.
  43. Strategia Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych Obszaru Metropolitalnego Gdańsk-Gdynia-Sopot do roku 2020, 2020, Gdańsk.
  44. Strategia Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych Subregionu Centralnego Województwa Śląskiego na lata 2014-2020, 2016, Gliwice.
  45. Strategia Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych Szczecińskiego Obszaru Metropolitalnego, 2018, Szczecin.
  46. Strategia Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych w Miejskim Obszarze Funkcjonalnym Poznania (Wersja 1,5), 2019, Poznań.
  47. Strategia Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych Wrocławskiego obszaru funkcjonalnego, 2016 (aktualizacja 2019), Wrocław.
  48. Strategia Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych Rzeszowskiego Obszaru Funkcjonalnego, 2018, Rzeszów-Cieszyn.
  49. Zintegrowana Strategia Rozwoju Ełckiego Obszaru Funkcjonalnego na lata 2014-2025, 2015, Ełk.