UDI Volume 67 (Wrzesień/September 2020) |
|
|
Piotr Ogórek, Mateusz Kulig
Analiza polityk przestrzennych jednostek samorządu terytorialnego w granicy ośrodka metropolitalnego na przykładzie Krakowa Analysis of spatial policies of local government units at the border of a metropolitan center on the example of Krakow Urban Development Issues, vol. 67, 97–106 DOI: 10.2478/udi-2020-0038
Słowa kluczowe: granica, strefa przejściowa, suburbanizacja
Keywords: border, transition zone, suburbanization |
ABSTRAKT
Obecnie zauważalne jest zjawisko zacierania się granic pomiędzy miastem a jego otoczeniem w wyniku postępującego procesu suburbanizacji. Podstawowa funkcja granicy – oddzielanie od siebie fragmentów przestrzeni – ulega zatraceniu. Analiza planowanych funkcji terenów przyjętych w studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego po obu stronach granicy administracyjnej Krakowa pozwoli na wskazanie tendencji związanych z kształtowaniem przez władze samorządowe strefy przejściowej pomiędzy miastem centralnym (metropolią) a jego funkcjonalnym otoczeniem. Dodatkowa analiza zagospodarowania przestrzennego terenu w promieniu 500 m od granicy stanowi próbę odpowiedzi na pytanie, czy to miasto „rozlewa się” w stronę sąsiadujących gmin, czy gminy chcą „wlać się” do miasta?
Obecnie zauważalne jest zjawisko zacierania się granic pomiędzy miastem a jego otoczeniem w wyniku postępującego procesu suburbanizacji. Podstawowa funkcja granicy – oddzielanie od siebie fragmentów przestrzeni – ulega zatraceniu. Analiza planowanych funkcji terenów przyjętych w studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego po obu stronach granicy administracyjnej Krakowa pozwoli na wskazanie tendencji związanych z kształtowaniem przez władze samorządowe strefy przejściowej pomiędzy miastem centralnym (metropolią) a jego funkcjonalnym otoczeniem. Dodatkowa analiza zagospodarowania przestrzennego terenu w promieniu 500 m od granicy stanowi próbę odpowiedzi na pytanie, czy to miasto „rozlewa się” w stronę sąsiadujących gmin, czy gminy chcą „wlać się” do miasta?
ABSTRACT
Currently, there is a noticeable blurring of the boundaries between the city and its surroundings as a result of the ongoing process of suburbanization. The basic function of the border – separating fragments of space from one another, is lost. The analysis of the planned function of the area, adopted in the studies of the conditions and directions of spatial development of individual local government units on both sides of the administrative border of Krakow, will allow for the identification of trends related to the formation by local authorities of the transition zone between the central city (metropolis) and its functional surroundings. An additional spatial development analysis within a 500m radius from the border is an attempt to answer the question whether the city “spills over” towards the neighboring municipalities or the municipalities want to “pour” into the city?
Currently, there is a noticeable blurring of the boundaries between the city and its surroundings as a result of the ongoing process of suburbanization. The basic function of the border – separating fragments of space from one another, is lost. The analysis of the planned function of the area, adopted in the studies of the conditions and directions of spatial development of individual local government units on both sides of the administrative border of Krakow, will allow for the identification of trends related to the formation by local authorities of the transition zone between the central city (metropolis) and its functional surroundings. An additional spatial development analysis within a 500m radius from the border is an attempt to answer the question whether the city “spills over” towards the neighboring municipalities or the municipalities want to “pour” into the city?
REFERENCES
Alexander C., 2008, Język wzorców; miasta budynki konstrukcje, Wydawnictwo GWP, Gdańsk.
Bański J., 2010, Granica w badaniach geograficznych – definicja i próba klasyfikacji, Przegląd Geograficzny, 82, 4, 489–508.
Becla A., Czaja S., 2015, Quasi-urbanizacja obszarów wiejskich (na przykładzie Dolnego Śląska), Studia Miejskie, 20, 101–119.
Bryant C. R., Russwurm L. H., McLellan A. G., 1982, The city ‘s countryside. Land and its management in the rural-urban fringe, Longman, London and New York.
Caruso G., 2001, Peri-urbanisation: the situation in Europe. A bibliographical note and survey of studies in the Netherlands, Belgium,
Great Britain, Germany, Italy and the Nordic countries. Report prepared for DATAR, France.
Dostępne na: https://orbilu.uni.lu/bitstream/10993/10153/1/Caruso_PeriUrbanEuropeDATAR.pdf [data dostępu: 12.10.2020 r.].
Degórska B., 2017, Urbanizacja przestrzenna terenów wiejskich na obszarze metropolitalnym Warszawy. Kontekst ekologiczno-krajobrazowy, (Prace geograficzne nr 262), IGiPZ PAN, Warszawa.
Dubicki P., Kułyk P., 2018, Proces integracji miasta z gminą wiejską. Przykład Zielonej Góry, Studia Miejskie, 32, 113–124.
Gonda-Soroczyńska E., 2009, Przemiany strefy podmiejskiej Wrocławia w ostatnim dziesięcioleciu, Infrastruktura i ekologia terenów wiejskich, Polska Akademia Nauk, 4, 149–165.
Górka A., 2006, Strefa podmiejska w warunkach zrównoważonego rozwoju. Dynamiczne ujęcie krajobrazu, Wydział Architektury Politechniki Gdańskiej, Gdańsk.
Harasimowicz A., 2018, Suburbanizacja a rola obszarów otaczających miasto – ujęcie teoretyczne, Studia Miejskie, 29, 115–130.
Janas K., Jarczewski W. (red.), 2017, Zarządzanie i współpraca w miejskich obszarach funkcjonalnych. Raport o stanie polskich miast, Instytut Rozwoju Miast, Kraków.
Klaassen L.H., Scimemi G., 1981, Theoretical issues in urban dynamics, [w:] L.H. Klaassen, W.T.M. Molle, J.H.P. Paelinck (red.), Dynamics of urban development, Netherlands Economic Institute, Gower.
Kapołka M., 2017, Plany regulacji przestrzennej polskich wielkich miast w pierwszej połowie XX wieku a współczesne koncepcje rozwoju ośrodków miejskich w Polsce, Czasopismo inżynierii lądowej, środowiska i architektury, 64, 125–136.
Krzyk P., Tokarczuk T., 2011, Funkcjonalno-krajobrazowe przemiany zagospodarowania obszarów podmiejskich, Problemy Rozwoju Miast, 3–4, 105–115.
Kurek S., Gałka J., Wójtowicz M., 2014, Wpływ suburbanizacji na przemiany wybranych struktur demograficznych i powiązań funkcjonalno-przestrzennych w Krakowskim Obszarze Metropolitalnym, Wydawnictwo Naukowe UP, Kraków.
Lisowski A., 2009, Problemy ze współczesną identyfikacją pojęcia „suburbanizacja”, [w:] W. Maik (red.), 2009, Aglomeracje miejskie w Polsce na przełomie XX i XXI wieku: Problemy rozwoju przekształceń strukturalnych i funkcjonowania, Wydawnictwo Uczelniane WSG, Bydgoszcz, 59–72.
Lisowski A., Grochowski M., 2009, Procesy suburbanizacji. Uwarunkowania, formy, konsekwencje, [w:] Ekspertyzy do Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2008–2033, 1, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, 221–280.
Łoginow J., 8.01.2019, Uzasadnienie projektu uchwały w sprawie zmiany granic Miasta Krakowa w celu walki ze smogiem.
Dostępne na: https://glosujnakube.pl/wiekszy-krakow/ [data dostępu: 12.08.2020 r.].
Mantey D., 2011, Peryurbanizacja wokół Warszawy – refleksje z badań nad lokalizacją osiedli domów jednorodzinnych, [w:] J. Jakóbczyk-Gryszkiewicz (red.), 2011, Regiony miejskie w Polsce. Dwadzieścia lat transformacji, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 31–46.
Nilsson K., Pauleit S., Bell S., Aalbers C., Sick Nielsen T., 2013, Peri-urban Futures: Scenarios and Models for Land Use Change in Europe, Springer-Verlag, Berlin – Heidelberg.
Ogórek P., 1.03.2018, Śmiały pomysł na walkę ze smogiem. Kraków wchłonie sąsiednie gminy?
Dostępne na: https://krakow.naszemiasto.pl/smialy-pomysl-na-walke-ze-smogiem-krakow-wchlonie-sasiednie/ar/c3–4554512
[data dostępu: 12.08.2020 r.].
Stelmach-Hawełka M., 7.07.2016, Nowy Wielki Kraków – naturalny rozwój miasta czy przejęcie rozwiniętych gmin sąsiadujących?
Dostępne na: https://kgm.pl/nowy-wielki-krakow-naturalny-rozwoj-miasta-czy-przejecie-rozwinietych-gmin-sasiadujacych/ [data dostępu: 12.08.2020 r.].
Akty prawne i orzecznictwa
Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego – załącznik do Uchwały Nr XLVII/732/18 Zarządu Województwa Małopolskiego z dnia 26 marca 2018 r. Dostępne na: https://bip.malopolska.pl/umwm,a,1435085,uchwala-nr-xlvii73218-sejmiku-wojewodztwa-malopolskiego-z-dnia-26-marca-2018-r-w-sprawie-zmiany-uchw.html [data dostępu: 31.07.2020 r.].
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 713).
Dostępne na: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19900160095 [data dostępu: 31.07.2020 r.].
Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 293 z późn. zm.).
Dostępne na: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20030800717 [data dostępu: 31.07.2020 r.].
Uchwała Nr XVIII/243/16 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 15 stycznia 2016 r. w sprawie wprowadzenia na obszarze Gminy Miejskiej Kraków ograniczeń w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw (Dz. Urz. Woj. 2016.812).
Dostępne na: http://edziennik.malopolska.uw.gov.pl/legalact/2016/812/ [data dostępu: 31.07.2020 r.].
Załącznik do Uchwały nr XCIV/2449/18 Rady Miasta Krakowa z dnia 7 lutego 2018 r. w sprawie przyjęcia dokumentu „Strategia Rozwoju
Krakowa. Tu chcę żyć. Kraków 2030.” Dostępne na: https://www.bip.krakow.pl/?dok_id=94892 [data dostępu: 10.08.2020 r.].
Źródła internetowe i bazy danych
Encyklopedia PWN: https://encyklopedia.pwn.pl/ [data dostępu: 12.08.2020].
Poczet Krakowski – granice Krakowa: https://www.poczetkrakowski.pl/granice-krakowa/ [data dostępu: 10.08.2020].
Słownik języka polskiego PWN: https://sjp.pwn.pl/sjp/ [data dostępu: 24.07.2020].
Alexander C., 2008, Język wzorców; miasta budynki konstrukcje, Wydawnictwo GWP, Gdańsk.
Bański J., 2010, Granica w badaniach geograficznych – definicja i próba klasyfikacji, Przegląd Geograficzny, 82, 4, 489–508.
Becla A., Czaja S., 2015, Quasi-urbanizacja obszarów wiejskich (na przykładzie Dolnego Śląska), Studia Miejskie, 20, 101–119.
Bryant C. R., Russwurm L. H., McLellan A. G., 1982, The city ‘s countryside. Land and its management in the rural-urban fringe, Longman, London and New York.
Caruso G., 2001, Peri-urbanisation: the situation in Europe. A bibliographical note and survey of studies in the Netherlands, Belgium,
Great Britain, Germany, Italy and the Nordic countries. Report prepared for DATAR, France.
Dostępne na: https://orbilu.uni.lu/bitstream/10993/10153/1/Caruso_PeriUrbanEuropeDATAR.pdf [data dostępu: 12.10.2020 r.].
Degórska B., 2017, Urbanizacja przestrzenna terenów wiejskich na obszarze metropolitalnym Warszawy. Kontekst ekologiczno-krajobrazowy, (Prace geograficzne nr 262), IGiPZ PAN, Warszawa.
Dubicki P., Kułyk P., 2018, Proces integracji miasta z gminą wiejską. Przykład Zielonej Góry, Studia Miejskie, 32, 113–124.
Gonda-Soroczyńska E., 2009, Przemiany strefy podmiejskiej Wrocławia w ostatnim dziesięcioleciu, Infrastruktura i ekologia terenów wiejskich, Polska Akademia Nauk, 4, 149–165.
Górka A., 2006, Strefa podmiejska w warunkach zrównoważonego rozwoju. Dynamiczne ujęcie krajobrazu, Wydział Architektury Politechniki Gdańskiej, Gdańsk.
Harasimowicz A., 2018, Suburbanizacja a rola obszarów otaczających miasto – ujęcie teoretyczne, Studia Miejskie, 29, 115–130.
Janas K., Jarczewski W. (red.), 2017, Zarządzanie i współpraca w miejskich obszarach funkcjonalnych. Raport o stanie polskich miast, Instytut Rozwoju Miast, Kraków.
Klaassen L.H., Scimemi G., 1981, Theoretical issues in urban dynamics, [w:] L.H. Klaassen, W.T.M. Molle, J.H.P. Paelinck (red.), Dynamics of urban development, Netherlands Economic Institute, Gower.
Kapołka M., 2017, Plany regulacji przestrzennej polskich wielkich miast w pierwszej połowie XX wieku a współczesne koncepcje rozwoju ośrodków miejskich w Polsce, Czasopismo inżynierii lądowej, środowiska i architektury, 64, 125–136.
Krzyk P., Tokarczuk T., 2011, Funkcjonalno-krajobrazowe przemiany zagospodarowania obszarów podmiejskich, Problemy Rozwoju Miast, 3–4, 105–115.
Kurek S., Gałka J., Wójtowicz M., 2014, Wpływ suburbanizacji na przemiany wybranych struktur demograficznych i powiązań funkcjonalno-przestrzennych w Krakowskim Obszarze Metropolitalnym, Wydawnictwo Naukowe UP, Kraków.
Lisowski A., 2009, Problemy ze współczesną identyfikacją pojęcia „suburbanizacja”, [w:] W. Maik (red.), 2009, Aglomeracje miejskie w Polsce na przełomie XX i XXI wieku: Problemy rozwoju przekształceń strukturalnych i funkcjonowania, Wydawnictwo Uczelniane WSG, Bydgoszcz, 59–72.
Lisowski A., Grochowski M., 2009, Procesy suburbanizacji. Uwarunkowania, formy, konsekwencje, [w:] Ekspertyzy do Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2008–2033, 1, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, 221–280.
Łoginow J., 8.01.2019, Uzasadnienie projektu uchwały w sprawie zmiany granic Miasta Krakowa w celu walki ze smogiem.
Dostępne na: https://glosujnakube.pl/wiekszy-krakow/ [data dostępu: 12.08.2020 r.].
Mantey D., 2011, Peryurbanizacja wokół Warszawy – refleksje z badań nad lokalizacją osiedli domów jednorodzinnych, [w:] J. Jakóbczyk-Gryszkiewicz (red.), 2011, Regiony miejskie w Polsce. Dwadzieścia lat transformacji, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 31–46.
Nilsson K., Pauleit S., Bell S., Aalbers C., Sick Nielsen T., 2013, Peri-urban Futures: Scenarios and Models for Land Use Change in Europe, Springer-Verlag, Berlin – Heidelberg.
Ogórek P., 1.03.2018, Śmiały pomysł na walkę ze smogiem. Kraków wchłonie sąsiednie gminy?
Dostępne na: https://krakow.naszemiasto.pl/smialy-pomysl-na-walke-ze-smogiem-krakow-wchlonie-sasiednie/ar/c3–4554512
[data dostępu: 12.08.2020 r.].
Stelmach-Hawełka M., 7.07.2016, Nowy Wielki Kraków – naturalny rozwój miasta czy przejęcie rozwiniętych gmin sąsiadujących?
Dostępne na: https://kgm.pl/nowy-wielki-krakow-naturalny-rozwoj-miasta-czy-przejecie-rozwinietych-gmin-sasiadujacych/ [data dostępu: 12.08.2020 r.].
Akty prawne i orzecznictwa
Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego – załącznik do Uchwały Nr XLVII/732/18 Zarządu Województwa Małopolskiego z dnia 26 marca 2018 r. Dostępne na: https://bip.malopolska.pl/umwm,a,1435085,uchwala-nr-xlvii73218-sejmiku-wojewodztwa-malopolskiego-z-dnia-26-marca-2018-r-w-sprawie-zmiany-uchw.html [data dostępu: 31.07.2020 r.].
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 713).
Dostępne na: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19900160095 [data dostępu: 31.07.2020 r.].
Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 293 z późn. zm.).
Dostępne na: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20030800717 [data dostępu: 31.07.2020 r.].
Uchwała Nr XVIII/243/16 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 15 stycznia 2016 r. w sprawie wprowadzenia na obszarze Gminy Miejskiej Kraków ograniczeń w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw (Dz. Urz. Woj. 2016.812).
Dostępne na: http://edziennik.malopolska.uw.gov.pl/legalact/2016/812/ [data dostępu: 31.07.2020 r.].
Załącznik do Uchwały nr XCIV/2449/18 Rady Miasta Krakowa z dnia 7 lutego 2018 r. w sprawie przyjęcia dokumentu „Strategia Rozwoju
Krakowa. Tu chcę żyć. Kraków 2030.” Dostępne na: https://www.bip.krakow.pl/?dok_id=94892 [data dostępu: 10.08.2020 r.].
Źródła internetowe i bazy danych
Encyklopedia PWN: https://encyklopedia.pwn.pl/ [data dostępu: 12.08.2020].
Poczet Krakowski – granice Krakowa: https://www.poczetkrakowski.pl/granice-krakowa/ [data dostępu: 10.08.2020].
Słownik języka polskiego PWN: https://sjp.pwn.pl/sjp/ [data dostępu: 24.07.2020].