UDI Volume 71 (Wrzesień/September 2021) |
|
|
Marta Dawid
Typologia regionów miejskich województwa łódzkiego ze względu na charakter i przebieg procesów urbanizacji Typology of urban regions of the Łódzkie Voivodeship in terms of the nature and course of urbanisation processes Urban Development Issues, vol. 71, 114–127. https://doi.org/10.51733/udi.2021.71.12
Słowa kluczowe: region miejski, miejski obszar funkcjonalny, faza cyklu życia miejskiego, kurczenie się miast, województwo łódzkie
Keywords: city region, functional urban area, phase of the city life cycle, shrinking city, Łódź Voivodeship |
ABSTRAKT
Problematyka miejskich obszarów funkcjonalnych (regionów miejskich) jest przedmiotem licznych badań naukowych w Polsce i na świecie. Z uwagi na złożoność poruszanego zagadnienia w pracy odniesiono się do wybranych koncepcji i metod, uznanych za najbardziej znaczące z punktu widzenia badań nad typologią regionów miejskich. Celem artykułu jest identyfikacja miejskich układów osadniczych w obrębie granic administracyjnych województwa łódzkiego. Dokonano jej na podstawie charakteru i przebiegu procesów urbanizacji, z uwzględnieniem fazy cyklu życia miejskiego oraz kurczenia się miast, a także porównania skali i dynamiki zmian ludnościowych zachodzących w obrębie wyznaczonych regionów miejskich. Została ona opracowana na bazie badania typologii układów osadniczych w Polsce w relacji do miejskich obszarów funkcjonalnych (regionów miejskich). Obie klasyfikacje powstały dla regionów miejskich miast dużych i średnich (powyżej 20 tys. mieszkańców) oraz miast małych (poniżej 20 tys. mieszkańców), będących stolicami powiatów administracyjnie należących do województwa łódzkiego. Dla wszystkich tego typu jednostek osadniczych wyznaczono wcześniej strefy suburbanizacji z podziałem na rdzeń i strefę zewnętrzną (otoczenie). Z przeprowadzonego badania wynika, iż wszystkie z 18 wyróżnionych regionów miejskich w województwie łódzkim znajdują się na etapie dezurbanizacji lub suburbanizacji. Suburbanizacja obserwowana jest w otoczeniu Bełchatowa, Skierniewic i Wieruszowa, w pozostałych 15 przypadkach mamy natomiast do czynienia z dezurbanizacją.
Problematyka miejskich obszarów funkcjonalnych (regionów miejskich) jest przedmiotem licznych badań naukowych w Polsce i na świecie. Z uwagi na złożoność poruszanego zagadnienia w pracy odniesiono się do wybranych koncepcji i metod, uznanych za najbardziej znaczące z punktu widzenia badań nad typologią regionów miejskich. Celem artykułu jest identyfikacja miejskich układów osadniczych w obrębie granic administracyjnych województwa łódzkiego. Dokonano jej na podstawie charakteru i przebiegu procesów urbanizacji, z uwzględnieniem fazy cyklu życia miejskiego oraz kurczenia się miast, a także porównania skali i dynamiki zmian ludnościowych zachodzących w obrębie wyznaczonych regionów miejskich. Została ona opracowana na bazie badania typologii układów osadniczych w Polsce w relacji do miejskich obszarów funkcjonalnych (regionów miejskich). Obie klasyfikacje powstały dla regionów miejskich miast dużych i średnich (powyżej 20 tys. mieszkańców) oraz miast małych (poniżej 20 tys. mieszkańców), będących stolicami powiatów administracyjnie należących do województwa łódzkiego. Dla wszystkich tego typu jednostek osadniczych wyznaczono wcześniej strefy suburbanizacji z podziałem na rdzeń i strefę zewnętrzną (otoczenie). Z przeprowadzonego badania wynika, iż wszystkie z 18 wyróżnionych regionów miejskich w województwie łódzkim znajdują się na etapie dezurbanizacji lub suburbanizacji. Suburbanizacja obserwowana jest w otoczeniu Bełchatowa, Skierniewic i Wieruszowa, w pozostałych 15 przypadkach mamy natomiast do czynienia z dezurbanizacją.
ABSTRACT
Functional urban areas (city regions) have been studied widely both in Poland and worldwide. Owing to the complexity of this subject, the paper focuses on selected concepts and methods considered as key from the perspective of research dedicated to typologies of FUAs. The aim of the article is to identify urban settlement systems within the administrative borders of the Łódzkie Voivodeship. The identification was based on the nature and course of urbanisation processes, taking into account the phases of the city life cycle and city shrinkage, as well as on a comparison of the scale and dynamics of population change within the urban regions identified. It was developed on the basis of research into the typology of settlement systems in Poland in relation to functional urban areas (city regions). Both classifications were created for the functional urban areas of large and medium-sized cities and towns (with a population of more than 20,000) and smaller towns (below 20,000) which are the capitals of poviats belonging administratively to the Łódźkie Voivodeship. Suburbanisation zones, with subdivision into the core and the outer zone (surroundings), had previously previously been determined for all settlement units of this type. The study shows that all of the 18 city regions distinguished in the Łódzie Voivodship are at the stage of deurbanisation or suburbanisation. Suburbanisation is observable around Bełchatów, Skierniewice and Wieruszów, while the remaining 15 cases are experiencing deurbanisation.
Functional urban areas (city regions) have been studied widely both in Poland and worldwide. Owing to the complexity of this subject, the paper focuses on selected concepts and methods considered as key from the perspective of research dedicated to typologies of FUAs. The aim of the article is to identify urban settlement systems within the administrative borders of the Łódzkie Voivodeship. The identification was based on the nature and course of urbanisation processes, taking into account the phases of the city life cycle and city shrinkage, as well as on a comparison of the scale and dynamics of population change within the urban regions identified. It was developed on the basis of research into the typology of settlement systems in Poland in relation to functional urban areas (city regions). Both classifications were created for the functional urban areas of large and medium-sized cities and towns (with a population of more than 20,000) and smaller towns (below 20,000) which are the capitals of poviats belonging administratively to the Łódźkie Voivodeship. Suburbanisation zones, with subdivision into the core and the outer zone (surroundings), had previously previously been determined for all settlement units of this type. The study shows that all of the 18 city regions distinguished in the Łódzie Voivodship are at the stage of deurbanisation or suburbanisation. Suburbanisation is observable around Bełchatów, Skierniewice and Wieruszów, while the remaining 15 cases are experiencing deurbanisation.
REFERENCES
Antikainen J., 2005, The concept of functional urban area. Findings of the ESPON project 1.1.1, Informationen zur Raumentwicklung, 7, 447–452.
Bartosiewicz B., 2015, Delimitacja obszarów funkcjonalnych małych i średnich miast w regionie łódzkim, Studia Miejskie, 18, 25–37. https://doi.org/10.25167/sm.2423.
Beim M., 2009, Modelowanie procesu suburbanizacji w aglomeracji poznańskiej, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Berry B.J.L., 1967, Functional Economic Areas and Consolidated Urban Regions of the US, Final Report of the Social Sciences Research Council Study of Metropolitan Area Classification, Social Sciences Research Council, New York.
Berry B.J.L., 1973, Growth centers in American Urban System, Ballinger Publishing Company, Cambridge, Massachusetts.
Berry B.J.L., Gillard Q., 1977, The changing shape of metropolitan America 1960–1970. Commuting patterns, urban fields and decentralization process, Ballinger Publishing Company, Cambridge, Massachusetts.
Bitner A., 2010, Nowa metoda określania poziomu zurbanizowania obszaru na podstawie morfologii struktury podziału gruntu na działki, Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, 3, 165–179.
Bogdański M., 2014, Delimitacja obszaru aglomeracji olsztyńskiej, Ekonomia XXI Wieku, 1, 58–73. https://doi.org/10.15611/e21.2014.1.04.
Bogue D.J., 1949, On the Growth of Metropolitan Areas, Social Forces, 28, 59–64.
Boix R., Veneri P., Almenar V., 2012, Polycentric Metropolitan Areas in Europe: Towards a Unified Proposal of Delimitation, [w:] E. Fernández Vázquez, F. Rubiera Morollón (red.), Defining the Spatial Scale in Modern Regional Analysis. Advances in Spatial Science (The Regional Science Series), Springer, Berlin–Heidelberg, 45–70. https://doi.org/10.1007/978-3-642-31994-5_3.
Brojerski M., Szulce H., 1973, Próba wyznaczenia strefy żywicielskiej Poznania, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Ekonomicznej, 1(47) 5–54.
Budzynowska O., Węcławowicz G., 1984, Zmiany gęstości zaludnienia w mieście w ciągu doby na przykładzie Radomia, Przegląd Geograficzny, 56(1–2), 141–153.
Coombes M.G., Dixon J.S., Goddard J.B., 1981, Appropriate areas for census analysis: an outline of functional regions, Centre for Urban and Regional Development Studies, University of Newcastle upon Tyne, Newcastle upon Tyne.
Coombes M.G., Dixon J.S., Goddard J.B., Openshaw S., Taylor P.J, 1979, Daily Urban Systems in Britain: From Theory to Practice, Environment and Planning A: Economy and Space, 11(5), 565–574. https://doi.org/10.1068/a110565.
Cörvers F., Hensen M., Bongaerts D., 2009, Delimitation and coherence of functional and administrative regions, Regional Studies, 43(1), 19–31. https://doi.org/10.1080/00343400701654103.
Czarnecki W., 1953, Tereny żywicielskie strefy podmiejskiej, Miasto, 2, 21–24.
Davoudi S., 2003, EUROPEAN BRIEFING: Polycentricity in European spatial planning: from an analytical tool to a normative agenda, European Planning Studies, 11(8), 979–999. https://doi.org/10.1080/0965431032000146169.
Dobrowolska M., 1964, Strefa podmiejska, Prace Geograficzne, 22, 121–163.
Domański B., Noworól A. (red.), 2010, Badanie funkcji, potencjału oraz trendów rozwojowych miast w województwie małopolskim, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Instytut Spraw Publicznych, Kraków.
Donoghue D., Gleave B., 2004, A Note on Methods for Measuring Industrial Agglomeration, Regional Studies, 38(4), 419–427. https://doi.org/10.1080/03434002000213932.
Drejerska N., Chrzanowska M., Pomianek I. (red.), 2014, Strefa podmiejska Warszawy. Wybrane zagadnienia, Wydawnictwo SGGW, Warszawa.
Drobne S., Bogataj M., 2012, Metoda opredelitve števila funkcionalnih regij: aplikacija na NUTS 2 in NUTS 3 raven v Sloveniji, Geodetski vestnik, 56, 128–150. https://doi.org/10.15292/geodetski-vestnik.2012.01.128-150.
Drobne S., Konjar M., Lisec A., Pichler-Milanović N., Zavodnik Lamovšek A., 2010, Functional Regions Defined by Urban Centres of (Inter)National Importance: case of Slovenia, [w:] M. Schrenk (red.), 15th International Conference on Urban planning, regional development and information society, 18–20 May, Wien, Austria, Liveable, healthy, prosperous Cities for everyone, Real Corp 2010: proceedings 2010, Competence Center of Urban and Regional Planning, Wiedeń, 297–306.
Duncan O.D., Richard W.R., Lieberson S., Duncan B.D., Winsborough H.H., 1960, Metropolis and Region, Johns Hopkins Press, Baltimore. https://doi.org/10.4324/9781315064628.
Dziadek S. (red.), 1998, Zagospodarowanie transportowe zurbanizowanych obszarów przygranicznych polsko-czeskich, Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice.
Dziewoński K., 1987, Strefa podmiejska – próba ujęcia teoretycznego, Przegląd Geograficzny, 59(1–2), 55–63.
Dziewoński K., Kosiński L., 1964, Rozmieszczenie ludności w Polsce w XX w., Przegląd Geograficzny, 36(1), 3–36.
Dziewoński K., Korcelli P. (red.), 1981, Studia nad migracjami i przemianami systemu osadniczego w Polsce (Prace Geograficzne, 140), Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź.
Feria J.M., Casado-Díaz J.M., Martínez-Bernabéu L., 2015, Inside the metropolis: the articulation of Spanish metropolitan areas into local labor markets, Urban Geography, 36(7), 1018–1041. https://doi.org/10.1080/02723638.2015.1053199.
Fox K.A., Kumar T.K., 1965, The functional economic area: Delineation and implications for economic analysis and policy, Papers of Regional Science Association, 15, 57–85. https://doi.org/10.1007/bf01947866.
Friedmann J., Miller J., 1965, The Urban Field, Journal of the American Institute of Planners, 31, 312–320.
Gadomski W., 1968, Rolnicza strefa podmiejska Warszawy w świetle przeglądowego zdjęcia użytkowania ziemi, [w:] J. Kostrowicki (red.) Problematyka i metody geografii rolnictwa w pracach Zakładu Geografii Rolnictwa Instytutu Geografii PAN (Dokumentacja Geograficzna, 4), Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa, 93–105.
Gerard R., 1958, Commuting and the labour market area, Journal of Regional Science, 1, 124–130.
Gocał T., Rakowski W., 1991, Delimitacja regionów i subregionów migracyjnych w zakresie dojazdów do pracy (Monografie i Opracowania, 332), Instytut Statystyki i Demografii SGPiS, Warszawa, 68–80.
Gontarski Z., 1972, Delimitacja obszarów metropolitalnych w Polsce (Statystyka Terenowa, 8), Główny Urząd Statystyczny, Warszawa.
Gordon I.R., McCann P., 2000, Industrial Clusters: Complexes, Agglomeration and/or Social Networks?, Urban Studies, 37(3), 513–532. https://doi.org/10.1080/0042098002096.
Guzik R., Zborowski A., Kołoś A., Micek G., Gwosdz K., Trzepacz P., Chaberko T., Kretowicz P., Ciechowski M., Dej M., Grad N., 2010, Dostępność komunikacyjna oraz delimitacja obszarów funkcjonalnych, [w:] B. Domański, A. Noworól (red.), Małopolskie miasta – funkcje, potencjał i trendy rozwojowe, Małopolskie Obserwatorium Polityki Rozwoju, Kraków, 88–134.
Halás M., Kladivo P., Šimáček P., Mintálová T., 2010, Delimitation of Micro-regions in the Czech Republic by Nodal Relations, Moravian Geographical Reports, 18, 16–22.
Hall P., 1974, The Containment of Urban England, Geographical Journal, 140(3), 386–408. https://doi.org/10.2307/1796533.
Hall P., Hansen N., Swain H., 1975, Urban system: a comparative analysis of structure, change and public policy, Research Memorandum RM-75–35, International Institute for Applied Systems Analysis, Laxenburg.
Hall P., Hay D., 1980, Growth Centres in the European Urban System, Heinemann Educational Books, London.
Hay D., Hall P., 1977, Urban Regionalization of Great Britain 1971, European Urban Systems Working Paper 1.1, IASA, Department of Geography of the University of Reading, Reading.
Huff D.L., 1963, Defining and estimating a trade area, Journal of Marketing, 28, 34–38. https://doi.org/10.2307/1249154.
Huff D.L., 1973, The delineation of a national system of planning regions on the basis of urban spheres of influence, Regional Studies, 7, 323–329. https://doi.org/10.1080/09595237300185321.
Iwanicka-Lyra E., 1969, Delimitacja aglomeracji wielkomiejskich w Polsce (Prace Geograficzne, 76), Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa.
Jakóbczyk-Gryszkiewicz J., 1998, Przeobrażenia stref podmiejskich dużych miast: studium porównawcze strefy podmiejskiej Warszawy, Łodzi i Krakowa, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Jakóbczyk-Gryszkiewicz J. (red.), 2011, Regiony miejskie w Polsce. Dwadzieścia lat transformacji, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Jaroszewska E., 2013, Akcja CIRES „Cities Regrowing Smaller” organizowana przez COST (European Cooperation in Science and Technology), [w:] N. Szajewska, M. Lipińska, Zarządzenie rozwojem miast o zmniejszającej się liczbie mieszkańców (w kontekście perspektywy finansowej 2014–2020), Kancelaria Senatu, Warszawa, 57–69.
Jaroszewska E., 2019, Kurczenie się (shrinkage) starych miast przemysłowych i przeciwdziałanie jego negatywnym skutkom, Instytut Rozwoju Miast i Regionów oraz Instytut Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Warszawa–Kraków–Poznań.
Karlsson C., Olsson M., 2006, The identification of functional regions: theory, methods and applications, Annals of Regional Science, 40(1), 1–18. https://doi.org/10.1007/s00168-005-0019-5.
Kim H., Chun Y., Kim K., 2015, Delimitation of Functional Regions Using a p-Regions Problem Approach, International Regional Science Review, 38(3), 235–263. https://doi.org/10.1177/0160017613484929.
Klaassen L.H., Paelinck J.H.P., 1979, The future of large towns, Environment and Planning A, 11, 1095–1104.
Klapka P., Halás M., 2016, Conceptualising patterns of spatial flows: Five decades of advances in the definition and use of functional regions, Moravian Geographical Reports, 24(2), 2–11. https://doi.org/10.1515/mgr-2016-0006.
Kloosterman R., Musterd S., 2001, The Polycentric Urban Region: Towards a Research Agenda, Urban Studies, 38(4), 623–633.
Korcelli P., 1981, Regiony miejskie w systemie osadniczym Polski, [w:] K. Dziewoński, P. Korcelli (red.), Studia nad migracjami i przemianami systemu osadniczego Polski (Prace Geograficzne, 140), 189–212.
Korcelli P., Śleszyński P., 2006, Mapa nr 7. Delimitacja Funkcjonalnych Obszarów Miejskich 2006, [w:] Zespół Ekspertów Naukowych do spraw Zagospodarowania Przestrzennego Kraju, Ekspercki projekt Koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju do roku 2033, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, 23.
Korcelli-Olejniczak E., 2012, Region metropolitalny – pojęcie, struktura przestrzenna, dynamika (Prace Geograficzne, 235), IGiPZ PAN, Warszawa.
Kowalewski M., Rykiel Z., 2004, Rozwój pól miejskich Bydgoszczy i Torunia - główne koncepcje, [w:] I. Jażdżewska (red.), Funkcje metropolitalne i ich rola w organizacji przestrzeni, XV Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Katedra Geografii Miast i Turyzmu, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Komisja Geografii Osadnictwa i Ludności PTG, Łódź.
Krawchenko T., Hainc J., 2017, Aligning policy incentives and establishing governance for „shrinking” cities: a profile of Łódź, Poland, Studia Miejskie, 26, 51–64. https://doi.org/10.25167/sm2017.026.04.
Kretowicz P., 2009, Przestrzenne oddziaływanie Zakopanego i Nowego Targu na tle powiązań społeczno-gospodarczych na Podhalu, Czasopismo Geograficzne, 80(4), 241–256.
Kryńska E., 2015, Znikanie miast. Studium przypadku Łodzi, Studia Ekonomiczne, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, 223, 174–185.
Krzysztofik R., Runge J., Spórna T., 2011, Delimitacja regionu górnośląsko-zagłębiowskiej metropolii „Silesia”, Uniwersytet Śląski, Sosnowiec.
Kulikowski R., 2008, Rolnicza strefa podmiejska Warszawy. Rys historyczny i współczesne procesy przemian, [w:] A. Jezierska-Hole, L. Kozłowski (red.), Gospodarka przestrzenna w strefie kontinuum miejsko-wiejskiego w Polsce, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń.
Lier K., 1965, Region metropolitalny Warszawy – próba delimitacji, Biuletyn KPZK PAN, 35, 50–87.
Linden M. van der, 2014, The influence of demographic decline on the ‘Daily Urban System’: A case study into shrinking areas in a growing city region, Radboud University, Nijmegen.
Liszewski S., 1987, Strefa podmiejska jako przedmiot badań geograficznych. Próba syntezy, Przegląd Geograficzny, 59(1–2), 65–79.
Liszewski S., 2005, Delimitacja obszaru metropolitalnego Łodzi, [w:] K. Bald, T. Markowski (red.), Obszar metropolitalny Łodzi – wyzwania i problemy, Biuletyn KPZK PAN, Warszawa, 25-47.
Liu L., Dong X., Chi S., 2010, Quantitative Delimitation of Metropolitan Areas Based on a Synthetic Method: Case Study in the Lanzhou Metropolitan Area, Journal of Urban Planning and Development, 136(4), 357–364. https://doi.org/10.1061/(asce)up.1943-5444.0000029.
Markowski T., 2005, Procesy integracji i dezintegracji obszarów zurbanizowanych – wyzwania dla polityki metropolitalnej, [w:] P. Lorens (red.), Integracja i dezintegracja obszarów metropolitalnych (Biblioteka Urbanisty, 6), Urbanista, Warszawa, 10–20.
Martin R., Sunley P., 2003, Deconstructing Clusters: Chaotic Concept or Policy Panacea, Journal of Economic Geography, 3(1), 5–35. https://doi.org/10.1093/jeg/3.1.5.
McKenzie R.D., 1933, The Metropolitan Community, McGraw-Hill, New York.
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, 2012, Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, Warszawa.
Morrill R., 1973, On the Size and Spacing of Growth Centers, A Journal of Urban and Regional Policy, 4(2), 21–24. https://doi.org/10.1111/j.1468-2257.1973.tb00245.x.
Morrill R., Cromartie J., Hart L.G., 1999, Metropolitan, urban, and rural commuting areas: toward a better depiction of the U.S. settlement system, Urban Geography, 20(8), 727–748. https://doi.org/10.2747/0272-3638.20.8.727.
Musiał-Malago’ M., 2018, Wybrane aspekty kurczenia się miast w Polsce, Studia Miejskie, 29, 61–75. https://doi.org/10.25167/sm2018.029.04.
Nicolau R., Cavaco C., 2016, Automated delimitation of urban areas comprising small-sized towns – Comparison of two methodologies applied to mainland Portugal, Environment and Planning B Planning and Design, 45(1), 180–201. https://doi.org/10.1177/0265813516668856.
Nowak A., 2018, Miejsce miejskich obszarów funkcjonalnych w procesie rozwoju regionalnego, Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 41, 51–69. https://doi.org/10.14746/rrpr.2018.41.05.
Ogrodowczyk A., Marcińczak S., 2014, Łódź – od polskiego Manchesteru do polskiego Detroit?, [w:] T. Stryjakiewicz (red.), Kurczenie się miast w Europie Środkowo-Wschodniej, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 79–88.
Parysek J.J., 2009, Wewnątrzregionalna konkurencyjność i komplementarność obszarów, [w:] J.J. Parysek (red.), Wybrane problemy miast i aglomeracji miejskich na początku XXI w. (Biuletyn Instytutu Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu: Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 6), Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, 101–123.
Parysek J.J., Sobczak D., 1998, Zespół miejski Gdyni w systemie osadniczym Polski i Europy, [w:] H. Piekarek-Jankowska, M. Dutkowski (red.), Zespół miejski Gdyni. Przyroda, gospodarka, społeczeństwo, Gdańskie Towarzystwo Naukowe, Gdańsk, 99–110.
Pióro Z., 1977, Procesy rozwojowe aglomeracji: z badań nad zachowaniami przestrzennymi mieszkańców aglomeracji warszawskiej, Książka i Wiedza, Warszawa.
Potrykowska A., 1985, Delimitacja strefy podmiejskiej Warszawy, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica, 5, 123–144.
Potrykowska A., 1989, Funkcjonalne regiony miejskie w krajowym systemie osadniczym, [w:] P. Korcelli, A. Gawryszewski (red.), Współczesne przemiany regionalnych systemów osadniczych w Polsce (Prace Geograficzne, 152), Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź, 55-76.
Pumain D., 2000, Settlement systems in the evolution, Geografiska Annaler: Series B, Human Geography, 82B(2), 73–87.
Rembarz G., 2005, Wzajemna zależność procesów kurczenia i suburbanizacji na przykładzie miast niemieckich, [w:] P. Lorens (red.), Problem suburbanizacji (Biblioteka Urbanisty, 7), Urbanista, Warszawa, 89–100.
Rykiel Z., 1997, Aglomeracje wielkomiejskie, [w:] Atlas Rzeczypospolitej Polskiej, Główny Geodeta Kraju, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa, plansza 66.3.
Schwanen T., Dieleman F., Dijst M., 2003, Car use in Netherlands daily urban systems: does polycentrism result in lower commute times?, Urban Geography, 24(5), 410–430. https://doi.org/10.2747/0272-3638.24.5.410.
Smart M.W., 1974, Labour market areas: Uses and definition, Progress in Planning, 2, 239–353. https://doi.org/10.1016/0305-9006(74)90008-7.
Smętkowski M., 2007, Delimitacja obszarów metropolitalnych – nowe spojrzenie, [w:] G. Gorzelak, A. Tucholska (red.), Rozwój, region, przestrzeń, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, EURO-REG, Warszawa, 215–233.
Smętkowski M., Jałowiecki B., Gorzelak G., 2008, Obszary metropolitalne w Polsce: problemy rozwojowe i delimitacja, Raporty i analizy EUROREG, Uniwersytet Warszawski, Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych EUROREG, 1, Warszawa.
Stachowski J., 1993, Problemy delimitacji lokalnych rynków pracy, [w:] W. Maik (red.), Problematyka lokalnych systemów osadniczych: praca zbiorowa, Materiały Konferencyjne „Zagadnienia lokalnych systemów osadniczych”, Toruń 3-4 września 1992 r., Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń, 155–161.
Staszewska S., 2013, Urbanizacja przestrzenna strefy podmiejskiej polskiego miasta, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Strozzi T., Wegmuller U., 1998, Delimitation of urban areas with SAR interferometry, IGARSS '98, Sensing and Managing the Environment, 1998 IEEE International Geoscience and Remote Sensing, Symposium Proceedings, Institute of Electrical and Electronics Engineers, Piscataway, New Jersey, 3, 1632–1634.
Sudra P., 2018, Ewolucja kryteriów delimitacji wielkomiejskich układów osadniczych w Polsce, Przegląd Geograficzny, 90(2), 181–208. https://doi.org/10.7163/przg.2018.2.1.
Suliborski A., 1985, Delimitacja strefy podmiejskiej Łodzi. Analiza pojęć i założeń metodologicznych, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica, 5, 213–285.
Swianiewicz P., Klimska K., 2005, Społeczne i polityczne zróżnicowanie aglomeracji w Polsce – waniliowe centrum, mozaika przedmieść, Prace i Studia Geograficzne, 35, 45–70.
Sýkora L., Mulíček O., 2009, The micro-regional nature of functional urban areas (FUAs): lessons from the analysis of the Czech urban and regional system, Urban Research & Practice, 2(3), 287–307. https://doi.org/10.1080/17535060903319228.
Szalai A. (red.), 1972, The Use of Time: Daily Activities of Urban and Suburban Populations in Twelve Countries, Mouton & Co., Haga.
Szmytkie R., 2013, Struktura przestrzenna a funkcjonowanie miasta podwójnego. Przykład zespołu miejskiego Świeradów-Czerniawa, Rocznik Jeleniogórski, 45, 25-39.
Szukalski P., 2012, Sytuacja demograficzna Łodzi. Porównanie z innymi wielkimi polskimi miastami, [w:] Zarządzenie rozwojem miast o zmniejszającej się liczbie mieszkańców (w kontekście perspektywy finansowej 2014–2020), Kancelaria Senatu, Warszawa, 93–104.
Szymańska D., Biegańska J., 2011, Fenomen urbanizacji i procesy z nim związane, Studia Miejskie, 4, 13–38.
Śleszyński P., 2013, Delimitacja Miejskich Obszarów Funkcjonalnych stolic wojewódzkich, Przegląd Geograficzny, 85(2), 173–197. https://doi.org/10.7163/przg.2013.2.2.
Śleszyński P., 2014, Delimitation and typology of the functional urban regions of Poland based on commuting, Geographia Polonica, 87(3), 317–320. https://doi.org/10.7163/gpol.2014.20.
Śleszyński P., 2015, Problemy delimitacji miejskich obszarów funkcjonalnych w Polsce, Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 29, 37–53. https://doi.org/10.14746/rrpr.2015.29.04.
Tarkowski M., 2005, Dzienny system miejski jako metropolitalny system statystyczny – propozycja delimitacji, [w:] T. Markowski (red.), Planowanie i zarządzanie w obszarach metropolitalnych (Biuletyn KPZK PAN, 221), Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, Warszawa, 95–104.
Taylor L.E., 2007, The production of nature in planning for urban expansion: A cultural landscape study of new urban growth in Oakville, Ontario, University of Toronto, Toronto.
Berg L. van den, Drewett R., Klaassen L.H., Rossi A., Vijverberg C.H.T., 1982, Urban Europe: A Study of Growth and Decline, Pergamon Press, Oksford–Nowy Jork–Toronto–Sydney–Paryż–Frankfurt.
Weber C., 2001, Remote sensing data used for urban agglomeration delimitation, [w:] J.P. Donnay, M.J. Barnsley, P.A. Longley (red.), Remote Sensing and Urban Analysis, Taylor & Francis, Londyn–Nowy Jork, 155–167.
Weber C., 2003, Urban agglomeration delimitation using remote sensing, Remote Sensing and Urban Analysis: GISDATA, 9, 131–145.
Wiechmann T., Wolff M., 2014, Skala i przestrzenne zróżnicowanie procesu kurczenia się miast w Europie na przełomie XX i XXI w., [w:] T. Stryjakiewicz (red.), Kurczenie się miast w Europie Środkowo-Wschodniej, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 15–27.
Zasina J., 2015, Reurbanizacja w świetle dotychczasowych badań nad miastami europejskimi, Studia Miejskie, 20, 155–166.
Zborowski A., 2005, Przemiany struktury społeczno-przestrzennej regionu miejskiego w okresie realnego socjalizmu transformacji ustrojowej (na przykładzie Krakowa), Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, Kraków.
Zborowski A., Soja M., Łobodzińska A., 2012, Population trends in Polish cities – stagnation, depopulation or shrinkage, Prace Geograficzne, 130, 7–28.
Zgliński W., 1994, Kształtowanie się strefy żywicielskiej aglomeracji warszawskiej (Prace Geograficzne, 162), Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Ziółkowska M., 2020, Metody badań urbanizacji na gruncie geografii osadnictwa i gospodarki przestrzennej, Urban Development Issues, 66(1), 69–79. https://doi.org/10.2478/udi-2020-0012.
Zuzańska-Żyśko E., 2012, Funkcje metropolitalne w Górnośląskim Obszarze Metropolitalnym, Studia Regionalne i Lokalne, 2(48), 39–61.
Internet sources & databases
Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego, https://bdl.stat.gov.pl/BDL/start [data dostępu: 30.06.2021].
Antikainen J., 2005, The concept of functional urban area. Findings of the ESPON project 1.1.1, Informationen zur Raumentwicklung, 7, 447–452.
Bartosiewicz B., 2015, Delimitacja obszarów funkcjonalnych małych i średnich miast w regionie łódzkim, Studia Miejskie, 18, 25–37. https://doi.org/10.25167/sm.2423.
Beim M., 2009, Modelowanie procesu suburbanizacji w aglomeracji poznańskiej, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Berry B.J.L., 1967, Functional Economic Areas and Consolidated Urban Regions of the US, Final Report of the Social Sciences Research Council Study of Metropolitan Area Classification, Social Sciences Research Council, New York.
Berry B.J.L., 1973, Growth centers in American Urban System, Ballinger Publishing Company, Cambridge, Massachusetts.
Berry B.J.L., Gillard Q., 1977, The changing shape of metropolitan America 1960–1970. Commuting patterns, urban fields and decentralization process, Ballinger Publishing Company, Cambridge, Massachusetts.
Bitner A., 2010, Nowa metoda określania poziomu zurbanizowania obszaru na podstawie morfologii struktury podziału gruntu na działki, Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, 3, 165–179.
Bogdański M., 2014, Delimitacja obszaru aglomeracji olsztyńskiej, Ekonomia XXI Wieku, 1, 58–73. https://doi.org/10.15611/e21.2014.1.04.
Bogue D.J., 1949, On the Growth of Metropolitan Areas, Social Forces, 28, 59–64.
Boix R., Veneri P., Almenar V., 2012, Polycentric Metropolitan Areas in Europe: Towards a Unified Proposal of Delimitation, [w:] E. Fernández Vázquez, F. Rubiera Morollón (red.), Defining the Spatial Scale in Modern Regional Analysis. Advances in Spatial Science (The Regional Science Series), Springer, Berlin–Heidelberg, 45–70. https://doi.org/10.1007/978-3-642-31994-5_3.
Brojerski M., Szulce H., 1973, Próba wyznaczenia strefy żywicielskiej Poznania, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Ekonomicznej, 1(47) 5–54.
Budzynowska O., Węcławowicz G., 1984, Zmiany gęstości zaludnienia w mieście w ciągu doby na przykładzie Radomia, Przegląd Geograficzny, 56(1–2), 141–153.
Coombes M.G., Dixon J.S., Goddard J.B., 1981, Appropriate areas for census analysis: an outline of functional regions, Centre for Urban and Regional Development Studies, University of Newcastle upon Tyne, Newcastle upon Tyne.
Coombes M.G., Dixon J.S., Goddard J.B., Openshaw S., Taylor P.J, 1979, Daily Urban Systems in Britain: From Theory to Practice, Environment and Planning A: Economy and Space, 11(5), 565–574. https://doi.org/10.1068/a110565.
Cörvers F., Hensen M., Bongaerts D., 2009, Delimitation and coherence of functional and administrative regions, Regional Studies, 43(1), 19–31. https://doi.org/10.1080/00343400701654103.
Czarnecki W., 1953, Tereny żywicielskie strefy podmiejskiej, Miasto, 2, 21–24.
Davoudi S., 2003, EUROPEAN BRIEFING: Polycentricity in European spatial planning: from an analytical tool to a normative agenda, European Planning Studies, 11(8), 979–999. https://doi.org/10.1080/0965431032000146169.
Dobrowolska M., 1964, Strefa podmiejska, Prace Geograficzne, 22, 121–163.
Domański B., Noworól A. (red.), 2010, Badanie funkcji, potencjału oraz trendów rozwojowych miast w województwie małopolskim, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Instytut Spraw Publicznych, Kraków.
Donoghue D., Gleave B., 2004, A Note on Methods for Measuring Industrial Agglomeration, Regional Studies, 38(4), 419–427. https://doi.org/10.1080/03434002000213932.
Drejerska N., Chrzanowska M., Pomianek I. (red.), 2014, Strefa podmiejska Warszawy. Wybrane zagadnienia, Wydawnictwo SGGW, Warszawa.
Drobne S., Bogataj M., 2012, Metoda opredelitve števila funkcionalnih regij: aplikacija na NUTS 2 in NUTS 3 raven v Sloveniji, Geodetski vestnik, 56, 128–150. https://doi.org/10.15292/geodetski-vestnik.2012.01.128-150.
Drobne S., Konjar M., Lisec A., Pichler-Milanović N., Zavodnik Lamovšek A., 2010, Functional Regions Defined by Urban Centres of (Inter)National Importance: case of Slovenia, [w:] M. Schrenk (red.), 15th International Conference on Urban planning, regional development and information society, 18–20 May, Wien, Austria, Liveable, healthy, prosperous Cities for everyone, Real Corp 2010: proceedings 2010, Competence Center of Urban and Regional Planning, Wiedeń, 297–306.
Duncan O.D., Richard W.R., Lieberson S., Duncan B.D., Winsborough H.H., 1960, Metropolis and Region, Johns Hopkins Press, Baltimore. https://doi.org/10.4324/9781315064628.
Dziadek S. (red.), 1998, Zagospodarowanie transportowe zurbanizowanych obszarów przygranicznych polsko-czeskich, Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice.
Dziewoński K., 1987, Strefa podmiejska – próba ujęcia teoretycznego, Przegląd Geograficzny, 59(1–2), 55–63.
Dziewoński K., Kosiński L., 1964, Rozmieszczenie ludności w Polsce w XX w., Przegląd Geograficzny, 36(1), 3–36.
Dziewoński K., Korcelli P. (red.), 1981, Studia nad migracjami i przemianami systemu osadniczego w Polsce (Prace Geograficzne, 140), Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź.
Feria J.M., Casado-Díaz J.M., Martínez-Bernabéu L., 2015, Inside the metropolis: the articulation of Spanish metropolitan areas into local labor markets, Urban Geography, 36(7), 1018–1041. https://doi.org/10.1080/02723638.2015.1053199.
Fox K.A., Kumar T.K., 1965, The functional economic area: Delineation and implications for economic analysis and policy, Papers of Regional Science Association, 15, 57–85. https://doi.org/10.1007/bf01947866.
Friedmann J., Miller J., 1965, The Urban Field, Journal of the American Institute of Planners, 31, 312–320.
Gadomski W., 1968, Rolnicza strefa podmiejska Warszawy w świetle przeglądowego zdjęcia użytkowania ziemi, [w:] J. Kostrowicki (red.) Problematyka i metody geografii rolnictwa w pracach Zakładu Geografii Rolnictwa Instytutu Geografii PAN (Dokumentacja Geograficzna, 4), Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa, 93–105.
Gerard R., 1958, Commuting and the labour market area, Journal of Regional Science, 1, 124–130.
Gocał T., Rakowski W., 1991, Delimitacja regionów i subregionów migracyjnych w zakresie dojazdów do pracy (Monografie i Opracowania, 332), Instytut Statystyki i Demografii SGPiS, Warszawa, 68–80.
Gontarski Z., 1972, Delimitacja obszarów metropolitalnych w Polsce (Statystyka Terenowa, 8), Główny Urząd Statystyczny, Warszawa.
Gordon I.R., McCann P., 2000, Industrial Clusters: Complexes, Agglomeration and/or Social Networks?, Urban Studies, 37(3), 513–532. https://doi.org/10.1080/0042098002096.
Guzik R., Zborowski A., Kołoś A., Micek G., Gwosdz K., Trzepacz P., Chaberko T., Kretowicz P., Ciechowski M., Dej M., Grad N., 2010, Dostępność komunikacyjna oraz delimitacja obszarów funkcjonalnych, [w:] B. Domański, A. Noworól (red.), Małopolskie miasta – funkcje, potencjał i trendy rozwojowe, Małopolskie Obserwatorium Polityki Rozwoju, Kraków, 88–134.
Halás M., Kladivo P., Šimáček P., Mintálová T., 2010, Delimitation of Micro-regions in the Czech Republic by Nodal Relations, Moravian Geographical Reports, 18, 16–22.
Hall P., 1974, The Containment of Urban England, Geographical Journal, 140(3), 386–408. https://doi.org/10.2307/1796533.
Hall P., Hansen N., Swain H., 1975, Urban system: a comparative analysis of structure, change and public policy, Research Memorandum RM-75–35, International Institute for Applied Systems Analysis, Laxenburg.
Hall P., Hay D., 1980, Growth Centres in the European Urban System, Heinemann Educational Books, London.
Hay D., Hall P., 1977, Urban Regionalization of Great Britain 1971, European Urban Systems Working Paper 1.1, IASA, Department of Geography of the University of Reading, Reading.
Huff D.L., 1963, Defining and estimating a trade area, Journal of Marketing, 28, 34–38. https://doi.org/10.2307/1249154.
Huff D.L., 1973, The delineation of a national system of planning regions on the basis of urban spheres of influence, Regional Studies, 7, 323–329. https://doi.org/10.1080/09595237300185321.
Iwanicka-Lyra E., 1969, Delimitacja aglomeracji wielkomiejskich w Polsce (Prace Geograficzne, 76), Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa.
Jakóbczyk-Gryszkiewicz J., 1998, Przeobrażenia stref podmiejskich dużych miast: studium porównawcze strefy podmiejskiej Warszawy, Łodzi i Krakowa, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Jakóbczyk-Gryszkiewicz J. (red.), 2011, Regiony miejskie w Polsce. Dwadzieścia lat transformacji, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Jaroszewska E., 2013, Akcja CIRES „Cities Regrowing Smaller” organizowana przez COST (European Cooperation in Science and Technology), [w:] N. Szajewska, M. Lipińska, Zarządzenie rozwojem miast o zmniejszającej się liczbie mieszkańców (w kontekście perspektywy finansowej 2014–2020), Kancelaria Senatu, Warszawa, 57–69.
Jaroszewska E., 2019, Kurczenie się (shrinkage) starych miast przemysłowych i przeciwdziałanie jego negatywnym skutkom, Instytut Rozwoju Miast i Regionów oraz Instytut Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Warszawa–Kraków–Poznań.
Karlsson C., Olsson M., 2006, The identification of functional regions: theory, methods and applications, Annals of Regional Science, 40(1), 1–18. https://doi.org/10.1007/s00168-005-0019-5.
Kim H., Chun Y., Kim K., 2015, Delimitation of Functional Regions Using a p-Regions Problem Approach, International Regional Science Review, 38(3), 235–263. https://doi.org/10.1177/0160017613484929.
Klaassen L.H., Paelinck J.H.P., 1979, The future of large towns, Environment and Planning A, 11, 1095–1104.
Klapka P., Halás M., 2016, Conceptualising patterns of spatial flows: Five decades of advances in the definition and use of functional regions, Moravian Geographical Reports, 24(2), 2–11. https://doi.org/10.1515/mgr-2016-0006.
Kloosterman R., Musterd S., 2001, The Polycentric Urban Region: Towards a Research Agenda, Urban Studies, 38(4), 623–633.
Korcelli P., 1981, Regiony miejskie w systemie osadniczym Polski, [w:] K. Dziewoński, P. Korcelli (red.), Studia nad migracjami i przemianami systemu osadniczego Polski (Prace Geograficzne, 140), 189–212.
Korcelli P., Śleszyński P., 2006, Mapa nr 7. Delimitacja Funkcjonalnych Obszarów Miejskich 2006, [w:] Zespół Ekspertów Naukowych do spraw Zagospodarowania Przestrzennego Kraju, Ekspercki projekt Koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju do roku 2033, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, 23.
Korcelli-Olejniczak E., 2012, Region metropolitalny – pojęcie, struktura przestrzenna, dynamika (Prace Geograficzne, 235), IGiPZ PAN, Warszawa.
Kowalewski M., Rykiel Z., 2004, Rozwój pól miejskich Bydgoszczy i Torunia - główne koncepcje, [w:] I. Jażdżewska (red.), Funkcje metropolitalne i ich rola w organizacji przestrzeni, XV Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Katedra Geografii Miast i Turyzmu, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Komisja Geografii Osadnictwa i Ludności PTG, Łódź.
Krawchenko T., Hainc J., 2017, Aligning policy incentives and establishing governance for „shrinking” cities: a profile of Łódź, Poland, Studia Miejskie, 26, 51–64. https://doi.org/10.25167/sm2017.026.04.
Kretowicz P., 2009, Przestrzenne oddziaływanie Zakopanego i Nowego Targu na tle powiązań społeczno-gospodarczych na Podhalu, Czasopismo Geograficzne, 80(4), 241–256.
Kryńska E., 2015, Znikanie miast. Studium przypadku Łodzi, Studia Ekonomiczne, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, 223, 174–185.
Krzysztofik R., Runge J., Spórna T., 2011, Delimitacja regionu górnośląsko-zagłębiowskiej metropolii „Silesia”, Uniwersytet Śląski, Sosnowiec.
Kulikowski R., 2008, Rolnicza strefa podmiejska Warszawy. Rys historyczny i współczesne procesy przemian, [w:] A. Jezierska-Hole, L. Kozłowski (red.), Gospodarka przestrzenna w strefie kontinuum miejsko-wiejskiego w Polsce, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń.
Lier K., 1965, Region metropolitalny Warszawy – próba delimitacji, Biuletyn KPZK PAN, 35, 50–87.
Linden M. van der, 2014, The influence of demographic decline on the ‘Daily Urban System’: A case study into shrinking areas in a growing city region, Radboud University, Nijmegen.
Liszewski S., 1987, Strefa podmiejska jako przedmiot badań geograficznych. Próba syntezy, Przegląd Geograficzny, 59(1–2), 65–79.
Liszewski S., 2005, Delimitacja obszaru metropolitalnego Łodzi, [w:] K. Bald, T. Markowski (red.), Obszar metropolitalny Łodzi – wyzwania i problemy, Biuletyn KPZK PAN, Warszawa, 25-47.
Liu L., Dong X., Chi S., 2010, Quantitative Delimitation of Metropolitan Areas Based on a Synthetic Method: Case Study in the Lanzhou Metropolitan Area, Journal of Urban Planning and Development, 136(4), 357–364. https://doi.org/10.1061/(asce)up.1943-5444.0000029.
Markowski T., 2005, Procesy integracji i dezintegracji obszarów zurbanizowanych – wyzwania dla polityki metropolitalnej, [w:] P. Lorens (red.), Integracja i dezintegracja obszarów metropolitalnych (Biblioteka Urbanisty, 6), Urbanista, Warszawa, 10–20.
Martin R., Sunley P., 2003, Deconstructing Clusters: Chaotic Concept or Policy Panacea, Journal of Economic Geography, 3(1), 5–35. https://doi.org/10.1093/jeg/3.1.5.
McKenzie R.D., 1933, The Metropolitan Community, McGraw-Hill, New York.
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, 2012, Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, Warszawa.
Morrill R., 1973, On the Size and Spacing of Growth Centers, A Journal of Urban and Regional Policy, 4(2), 21–24. https://doi.org/10.1111/j.1468-2257.1973.tb00245.x.
Morrill R., Cromartie J., Hart L.G., 1999, Metropolitan, urban, and rural commuting areas: toward a better depiction of the U.S. settlement system, Urban Geography, 20(8), 727–748. https://doi.org/10.2747/0272-3638.20.8.727.
Musiał-Malago’ M., 2018, Wybrane aspekty kurczenia się miast w Polsce, Studia Miejskie, 29, 61–75. https://doi.org/10.25167/sm2018.029.04.
Nicolau R., Cavaco C., 2016, Automated delimitation of urban areas comprising small-sized towns – Comparison of two methodologies applied to mainland Portugal, Environment and Planning B Planning and Design, 45(1), 180–201. https://doi.org/10.1177/0265813516668856.
Nowak A., 2018, Miejsce miejskich obszarów funkcjonalnych w procesie rozwoju regionalnego, Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 41, 51–69. https://doi.org/10.14746/rrpr.2018.41.05.
Ogrodowczyk A., Marcińczak S., 2014, Łódź – od polskiego Manchesteru do polskiego Detroit?, [w:] T. Stryjakiewicz (red.), Kurczenie się miast w Europie Środkowo-Wschodniej, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 79–88.
Parysek J.J., 2009, Wewnątrzregionalna konkurencyjność i komplementarność obszarów, [w:] J.J. Parysek (red.), Wybrane problemy miast i aglomeracji miejskich na początku XXI w. (Biuletyn Instytutu Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu: Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 6), Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, 101–123.
Parysek J.J., Sobczak D., 1998, Zespół miejski Gdyni w systemie osadniczym Polski i Europy, [w:] H. Piekarek-Jankowska, M. Dutkowski (red.), Zespół miejski Gdyni. Przyroda, gospodarka, społeczeństwo, Gdańskie Towarzystwo Naukowe, Gdańsk, 99–110.
Pióro Z., 1977, Procesy rozwojowe aglomeracji: z badań nad zachowaniami przestrzennymi mieszkańców aglomeracji warszawskiej, Książka i Wiedza, Warszawa.
Potrykowska A., 1985, Delimitacja strefy podmiejskiej Warszawy, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica, 5, 123–144.
Potrykowska A., 1989, Funkcjonalne regiony miejskie w krajowym systemie osadniczym, [w:] P. Korcelli, A. Gawryszewski (red.), Współczesne przemiany regionalnych systemów osadniczych w Polsce (Prace Geograficzne, 152), Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź, 55-76.
Pumain D., 2000, Settlement systems in the evolution, Geografiska Annaler: Series B, Human Geography, 82B(2), 73–87.
Rembarz G., 2005, Wzajemna zależność procesów kurczenia i suburbanizacji na przykładzie miast niemieckich, [w:] P. Lorens (red.), Problem suburbanizacji (Biblioteka Urbanisty, 7), Urbanista, Warszawa, 89–100.
Rykiel Z., 1997, Aglomeracje wielkomiejskie, [w:] Atlas Rzeczypospolitej Polskiej, Główny Geodeta Kraju, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa, plansza 66.3.
Schwanen T., Dieleman F., Dijst M., 2003, Car use in Netherlands daily urban systems: does polycentrism result in lower commute times?, Urban Geography, 24(5), 410–430. https://doi.org/10.2747/0272-3638.24.5.410.
Smart M.W., 1974, Labour market areas: Uses and definition, Progress in Planning, 2, 239–353. https://doi.org/10.1016/0305-9006(74)90008-7.
Smętkowski M., 2007, Delimitacja obszarów metropolitalnych – nowe spojrzenie, [w:] G. Gorzelak, A. Tucholska (red.), Rozwój, region, przestrzeń, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, EURO-REG, Warszawa, 215–233.
Smętkowski M., Jałowiecki B., Gorzelak G., 2008, Obszary metropolitalne w Polsce: problemy rozwojowe i delimitacja, Raporty i analizy EUROREG, Uniwersytet Warszawski, Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych EUROREG, 1, Warszawa.
Stachowski J., 1993, Problemy delimitacji lokalnych rynków pracy, [w:] W. Maik (red.), Problematyka lokalnych systemów osadniczych: praca zbiorowa, Materiały Konferencyjne „Zagadnienia lokalnych systemów osadniczych”, Toruń 3-4 września 1992 r., Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń, 155–161.
Staszewska S., 2013, Urbanizacja przestrzenna strefy podmiejskiej polskiego miasta, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Strozzi T., Wegmuller U., 1998, Delimitation of urban areas with SAR interferometry, IGARSS '98, Sensing and Managing the Environment, 1998 IEEE International Geoscience and Remote Sensing, Symposium Proceedings, Institute of Electrical and Electronics Engineers, Piscataway, New Jersey, 3, 1632–1634.
Sudra P., 2018, Ewolucja kryteriów delimitacji wielkomiejskich układów osadniczych w Polsce, Przegląd Geograficzny, 90(2), 181–208. https://doi.org/10.7163/przg.2018.2.1.
Suliborski A., 1985, Delimitacja strefy podmiejskiej Łodzi. Analiza pojęć i założeń metodologicznych, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica, 5, 213–285.
Swianiewicz P., Klimska K., 2005, Społeczne i polityczne zróżnicowanie aglomeracji w Polsce – waniliowe centrum, mozaika przedmieść, Prace i Studia Geograficzne, 35, 45–70.
Sýkora L., Mulíček O., 2009, The micro-regional nature of functional urban areas (FUAs): lessons from the analysis of the Czech urban and regional system, Urban Research & Practice, 2(3), 287–307. https://doi.org/10.1080/17535060903319228.
Szalai A. (red.), 1972, The Use of Time: Daily Activities of Urban and Suburban Populations in Twelve Countries, Mouton & Co., Haga.
Szmytkie R., 2013, Struktura przestrzenna a funkcjonowanie miasta podwójnego. Przykład zespołu miejskiego Świeradów-Czerniawa, Rocznik Jeleniogórski, 45, 25-39.
Szukalski P., 2012, Sytuacja demograficzna Łodzi. Porównanie z innymi wielkimi polskimi miastami, [w:] Zarządzenie rozwojem miast o zmniejszającej się liczbie mieszkańców (w kontekście perspektywy finansowej 2014–2020), Kancelaria Senatu, Warszawa, 93–104.
Szymańska D., Biegańska J., 2011, Fenomen urbanizacji i procesy z nim związane, Studia Miejskie, 4, 13–38.
Śleszyński P., 2013, Delimitacja Miejskich Obszarów Funkcjonalnych stolic wojewódzkich, Przegląd Geograficzny, 85(2), 173–197. https://doi.org/10.7163/przg.2013.2.2.
Śleszyński P., 2014, Delimitation and typology of the functional urban regions of Poland based on commuting, Geographia Polonica, 87(3), 317–320. https://doi.org/10.7163/gpol.2014.20.
Śleszyński P., 2015, Problemy delimitacji miejskich obszarów funkcjonalnych w Polsce, Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 29, 37–53. https://doi.org/10.14746/rrpr.2015.29.04.
Tarkowski M., 2005, Dzienny system miejski jako metropolitalny system statystyczny – propozycja delimitacji, [w:] T. Markowski (red.), Planowanie i zarządzanie w obszarach metropolitalnych (Biuletyn KPZK PAN, 221), Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, Warszawa, 95–104.
Taylor L.E., 2007, The production of nature in planning for urban expansion: A cultural landscape study of new urban growth in Oakville, Ontario, University of Toronto, Toronto.
Berg L. van den, Drewett R., Klaassen L.H., Rossi A., Vijverberg C.H.T., 1982, Urban Europe: A Study of Growth and Decline, Pergamon Press, Oksford–Nowy Jork–Toronto–Sydney–Paryż–Frankfurt.
Weber C., 2001, Remote sensing data used for urban agglomeration delimitation, [w:] J.P. Donnay, M.J. Barnsley, P.A. Longley (red.), Remote Sensing and Urban Analysis, Taylor & Francis, Londyn–Nowy Jork, 155–167.
Weber C., 2003, Urban agglomeration delimitation using remote sensing, Remote Sensing and Urban Analysis: GISDATA, 9, 131–145.
Wiechmann T., Wolff M., 2014, Skala i przestrzenne zróżnicowanie procesu kurczenia się miast w Europie na przełomie XX i XXI w., [w:] T. Stryjakiewicz (red.), Kurczenie się miast w Europie Środkowo-Wschodniej, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 15–27.
Zasina J., 2015, Reurbanizacja w świetle dotychczasowych badań nad miastami europejskimi, Studia Miejskie, 20, 155–166.
Zborowski A., 2005, Przemiany struktury społeczno-przestrzennej regionu miejskiego w okresie realnego socjalizmu transformacji ustrojowej (na przykładzie Krakowa), Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, Kraków.
Zborowski A., Soja M., Łobodzińska A., 2012, Population trends in Polish cities – stagnation, depopulation or shrinkage, Prace Geograficzne, 130, 7–28.
Zgliński W., 1994, Kształtowanie się strefy żywicielskiej aglomeracji warszawskiej (Prace Geograficzne, 162), Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Ziółkowska M., 2020, Metody badań urbanizacji na gruncie geografii osadnictwa i gospodarki przestrzennej, Urban Development Issues, 66(1), 69–79. https://doi.org/10.2478/udi-2020-0012.
Zuzańska-Żyśko E., 2012, Funkcje metropolitalne w Górnośląskim Obszarze Metropolitalnym, Studia Regionalne i Lokalne, 2(48), 39–61.
Internet sources & databases
Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego, https://bdl.stat.gov.pl/BDL/start [data dostępu: 30.06.2021].